Kręgosłup jest odpowiedzialny za prawidłową postawę ciała, a także większość ruchów, które wykonujesz. Kiedy bolą plecy, codzienne czynności mogą stać się wręcz torturą. Aktywności, które kiedyś sprawiały przyjemność, dziś mogą być przyczyną grymasu na twarzy i zaciśniętych warg. Jeśli trafiłeś na tę stronę ponieważ sam cierpisz z powodu przewlekłego bólu pleców lub kręgosłupa, to chcemy żebyś wiedział, iż grupa osób, której ten problem dotyczy jest niestety dość spora, zatem nie jesteś sam. Bóle pleców i kręgosłupa (a wśród nich zwłaszcza bóle krzyża) są najczęściej zgłaszanymi przez mieszkańców państw uprzemysłowionych dolegliwościami bólowymi. Można mówić o swojego rodzaju epidemii. Szacuje się, że większość z nas w jakimś okresie swojego życia będzie cierpiała z powodu bólu pleców i kręgosłupa. O powadze problemu świadczy fakt, że często uniemożliwiają one pracę i są przyczyną przejścia na rentę. Wiele osób obwinia siedzący tryb życia i brak jakiegokolwiek ruchu (dziś przecież niemal każdy ma samochód, a pracę wykonują za nas maszyny) za powstawanie dolegliwości bólowych związanych z kręgosłupem. Jak się przekonasz, być może są to główni, a na pewno nie jedyni winowajcy.
Objawy
Bóle pleców często utrudniają poruszanie się, gdyż jednym z mechanizmów ochronnych bólu kręgosłupa jest skurcz mięśni. Niestety zdarza się, że osoby cierpiące z powodu tego rodzaju bólu odczuwają duży strach przed wysiłkiem fizycznym i jego możliwymi negatywnymi konsekwencjami. Bólom kręgosłupa może też towarzyszyć uczucie innego postrzegania jednej z kończyn, jej mrowienia lub drętwienia. Część osób opisuje to jako nadwrażliwość kończyny na dotyk. Przyczyną dziwnych doznań związanych z bólem kręgosłupa może być ucisk na jeden z nerwów przebiegających w miejscu odczuwanego bólu (a zatem bardzo możliwe miejscu urazu). Zdarza się, że osoby z bólem kręgosłupa skarżą się też na uczucie osłabienia w nogach. Ból i inne doznania z nim współwystępujące uniemożliwiają normalne poruszanie się.
Poza najczęstszymi objawami przedstawionymi powyżej, zdarzają się też poważniejsze symptomy towarzyszące dolegliwościom bólowym pleców i kręgosłupa. Bardzo często nie są one kojarzone z bólem pleców i ich znaczenie bywa bagatelizowane. Należą do nich:
- dolegliwości ze strony układu moczowego i trawiennego (zarówno nietrzymanie moczu, jak i zatrzymywanie wody w organizmie)
- spadek masy ciała (niezwiązany z dietą)
- nadmierne pocenie się.
Jeśli ból trwa od bardzo dawna i jest szczególnie dokuczliwy, może stać się przyczyną rozwoju depresji. Jeśli wydaje Ci się, że Twoje samopoczucie znacznie odbiega od normy i nie jest to już tylko zwykły smutek wywołany bólem, nie masz motywacji do działania i wiele rzeczy przestało Cię cieszyć, nie lekceważ tego. Poradź się lekarza, co możesz zrobić w tej sytuacji.
Kto cierpi na ból pleców?
Jak wspomnieliśmy na początku, jeśli cierpisz z powodu bólu pleców to nie jesteś sam, bo jest to najczęściej występująca dolegliwość bólowa. Skarży się na nią najwięcej osób w wieku 30-50 lat, ale zdarza się współcześnie, że nawet dzieci odczuwają bóle kręgosłupa. Z nie do końca wyjaśnionych przyczyn bóle kręgosłupa i pleców częściej dotykają kobiety niż mężczyzn. W grupie ryzyka są też osoby niezdrowo odżywiające się. Dzieje się tak za sprawą wpływu diety na rozwój miażdżycy tętnic, która sprzyja uszkodzeniu dysków międzykręgowych. Z tego samego powodu palenie papierosów również jest czynnikiem ryzyka. Należy również podkreślić, że osoby z wadami postawy zdecydowanie częściej skarżą się na bóle pleców niż osoby z prawidłową postawą ciała.
Mitem natomiast może być twierdzenie, że osoby otyłe częściej cierpią na bóle pleców. Faktycznie duży nacisk na odcinek lędźwiowy kręgosłupa może być przyczyną rozwoju dolegliwości bólowych związanych z tą okolicą. Jednak wydaje się, że na ten nacisk większy wpływ ma wzrost niż waga. Zatem im wyższa jest osoba, tym większe ryzyko wystąpienia u niej bólu kręgosłupa. Nadwaga sama w sobie nie jest przyczyną bólu pleców, ale może go nasilać. Jeśli więc cierpisz z jego powodu, a ważysz więcej niż powinieneś, Twój ból może być znacznie silniejszy.
PAMIĘTAJ! Zarówno osoby wysokie, jak i te z nadwagą, powinny szczególnie zatroszczyć się o swój kręgosłup.
Mimo iż istnieje przekonanie, że siedzący tryb życia jest wrogiem kręgosłupa, to na problemy związane z kręgosłupem skarży się zdecydowanie więcej pracowników wykonujących prace fizyczne niż umysłowe.
Patofizjologia.. czyli jak powstaje ból pleców
Kręgosłup pełni w naszym ciele trzy bardzo ważne funkcje. Po pierwsze chroni nasz rdzeń kręgowy przed uszkodzeniami. Po drugie wspiera i stabilizuje nasz tułów, a ponadto umożliwia naszemu całemu ciału wykonywanie ruchów w dowolnych kierunkach.
Człowiek poruszając się jedynie na dwóch kończynach, działa wbrew sile grawitacji. Taka postawa zwiększa nacisk na nasz kręgosłup. Nie wydaje się jednak, aby to było przyczyną bólów kręgosłupa. Gdyby tak miało być, każdy musiałby ewidentnie cierpieć na taki ból, a na szczęście tak nie jest. Ewolucja trwała wystarczająco długo, aby nasz kręgosłup mógł zaadaptować się do wyprostowanej postawy ciała.
Kręgosłup jest zbudowany z trzydziestu trzech kręgów i siedemdziesięciu pięciu stawów. Oprócz części kostnych i stawowych na nasz kręgosłup składa się jeszcze rdzeń kręgowy, odchodzące od niego nerwy oraz mięśnie, więzadła, dyski oraz naczynia krwionośne doprowadzające substancje odżywcze.
Przyczyny bólu pleców możemy podzielić na mechaniczne (nadwyrężenie bądź naderwanie mięśnia), związane z podrażnieniem nerwu (za które pośrednio odpowiadają dyski, więzadła, stawy międzywyrostkowe), poważne schorzenia kręgosłupa (guz lub zakażenie) oraz schorzenia kręgosłupa związane ze stresem (wywołane bezpośrednio przez skurcz mięśni). Zdecydowana większość osób, którym dokucza ból pleców cierpi na schorzenia mechaniczne. Ból w takich przypadkach spowodowany jest skurczem mięśni i powstałym w jego okolicy zapaleniem, a ich główną przyczyną jest nieprawidłowa postawa podczas siedzenia i wykonywania pracy.
Więzadła, posiadające własne unerwienie, umożliwiają ruchy kręgów. Ból pojawia się, kiedy więzadła próbują wykonać skręt, ale z jakiegoś powodu nie mogą poprawnie wykonywać swojej pracy. Bardzo ważnymi elementami naszego kręgosłupa są dyski międzykręgowe, które dzięki swej elastycznej budowie zapobiegają uszkodzeniom i ścieraniu się kręgów. Dyski są tak zbudowane, że mogą się wyginać i skręcać. Pod naciskiem ciała z czasem dyski ulegają zgnieceniu (również dlatego starsi ludzie stają się coraz niżsi). Bardzo bolesnym zdarzeniem jest tzw. „wypadnięcie dysku”. Tak naprawdę pod tą nazwą kryje się wycieknięcie wewnętrznej części dysku (o lekko żelowej konsystencji) do jego zewnętrznej, bardziej zbitej części. Kolejnym istotnym elementem kręgosłupa są stawy, które dzięki swojej budowie również mogą się przesuwać w dowolnych kierunkach. Jeśli jednak pojawia się jakaś przeszkoda, która uniemożliwi im poruszanie się, nasila się odczucie bólu.
Zdarza się, że wraz z wiekiem i występującą osteoporozą zaczyna brakować miejsca dla rdzenia kręgowego w kanale kręgowym, co również może być przyczyną bólu. Jeśli chcesz dowiedzieć sie więcej na temat tej choroby, której jednym z objawów jest właśnie przewlekły ból, odsyłamy Cię do artykułu, w całości poświęconemu temu schorzeniu. Inną przyczyną bólów kręgosłupa, zwłaszcza u osób starszych, może być też choroba degeneracyjna stawów.
Gdy boli kręgosłup, mięśnie pleców przestają prawidłowo pracować. Często stają się słabsze, co utrudnia wykonywanie ruchów. Ból i uczucie sztywności pleców może być wywołane przez skurcz mięśni. Jego przyczyną są najczęściej odwodnienie, nadwyrężenie mięśni, stany zapalne, uszkodzenia czy wady postawy.
Zdarzenia mające miejsce w kręgosłupie nie zawsze wywołują ból pleców. Zdarza się, że podrażnienie korzeni nerwu lub jego samego, są przyczyną promieniującego bólu nogi czyli tak zwanej „rwy kulszowej„.
Nadal jednak etiologia sporej części bólów pleców i kręgosłupa pozostaje niewyjaśniona. Brak wyraźnej fizycznej przyczyny zdecydowanie utrudnia diagnozę i leczenie. Należy jednak pamiętać, że nawet jeśli nie wiadomo, skąd się bierze ból, istnieje on naprawdę i nadal można (a nawet powinno się) coś zrobić, aby z nim wygrać.
Diagnoza
Diagnozy bólu pleców dokonuje się na podstawie charakterystyk obejmujących jego:
- lokalizacja
- typ (kłujący, piekący, ucisk)
- intensywność
- czas trwania.
Podczas wizyty lekarskiej postaraj się jak najprecyzyjniej określić miejsce występowania bólu oraz to jakie odczucia mu towarzyszą. W celu jak najlepszego przedstawienia typu bólu możesz posłużyć się metaforą na przykład „Czuję jakbym miał na dole kręgosłupa opaskę uciskową. Powoduje to ból i uniemożliwia poruszanie się.” Do oceny intensywności bólu pleców i kręgosłupa wykorzystuje się standardowe skale oceny bólu. Określając charakterystyki czasowe bólu musisz pamiętać, że dotyczą nie tylko tego, kiedy ból wystąpił po raz pierwszy, ale również kiedy pojawia się najczęściej, jak długo trwa i jak zmienia się w czasie jego intensywność.
PAMIĘTAJ! Dobrze by było gdybyś potrafił określić, jak zmienił się ból od czasu, kiedy pojawił się po raz pierwszy. Tak zwana historia rozwoju choroby jest również ważnym elementem ułatwiającym dokonanie prawidłowej diagnozy.
Będąc u lekarza opisuj swoje objawy dokładnie, odnosząc się do wymienionych przez nas charakterystyk. Precyzja w opisie symptomów zdecydowanie ułatwi lekarzowi dokonanie prawidłowej diagnozy Twojego przypadku i zaoszczędzi Wam obojgu sporo czasu.
Przed wizytą u lekarza upewnij się, że pamiętasz wszystko co chcesz mu powiedzieć. W tym celu możesz wypisać na kartce swoje dolegliwości, ich charakterystyki i pytania, które chcesz zadać specjaliście. Nie zawsze jednak jest pozytywnie interpretowane przez lekarzy czytanie z kartki. Wychodzą oni zapewne z założenia, że jeżeli coś Ci dolega to wiesz o tym i nie biorą pod uwagę, że trudności może sprawiać Ci opisanie tego.
PAMIĘTAJ! Możesz być zestresowany wizytą u lekarza i zapomnieć powiedzieć o wszystkim, a przygotowanie takiej listy w domu pomoże Ci zapamiętać i usystematyzować wiedzę związaną z Twoją dolegliwością.
Diagnoza bólu pleców i kręgosłupa może przebiegać na wielu płaszczyznach. Na poziomie anatomicznym ważne będzie prawidłowe zlokalizowanie źródła bólu. Z punktu widzenia patofizjologii niezbędne będzie odkrycie procesu chorobowego odpowiedzialnego za jego wystąpienie. Lekarze często ograniczają się do tych dwóch perspektyw i pomijają inne, równie ważne: aktywność i codzienne funkcjonowanie zarówno na polu prywatnym, jak i zawodowym. Nie można zapominać, że ból to nie tylko odczucie zmysłowe, ale również to jak bardzo ogranicza on nasze działania i jak wpływa na nasze samopoczucie.
Diagnozy osób zgłaszających problemy z plecami i kręgosłupem dokonuje się za pomocą obrazowania:
- rentgenu
- rezonansu magnetycznego
- tomografii komputerowej.
Lekarz może zlecić Ci wykonanie któregoś z tych badań, jeśli będzie to niezbędne, aby dowiedzieć się, co Ci dolega.
PAMIĘTAJ! Prawidłowa diagnoza jest pierwszym krokiem do wyleczenia. Nie ma dobrej terapii bez dobrego rozpoznania.
Leczenie
Ból pleców prawie u każdego objawia się w inny sposób, co sprawia, że również terapia musi być zindywidualizowana, przygotowana specjalnie dla danej osoby. Nawet jeśli cierpisz z powodu bardzo intensywnego bólu pleców możliwe, że jesteś w stanie, przy odrobinie dobrych chęci i ciężkiej pracy, przezwyciężyć go.
Nie ma jednego przepisu na leczenie bólu pleców i kręgosłupa. Każdy odczuwa go w inny sposób i dlatego potrzebuje odmiennego traktowania. Jeśli cierpisz na mechaniczny ból pleców związany z utrzymywaniem nieodpowiedniej postawy ciała, to być może wystarczy wykonywanie prostych ćwiczeń rozciągających i wzmacniających mięśnie pleców. Być może jednak będziesz potrzebował interwencji medycznej. Zanim zaczniesz wykonywać ćwiczenia i próbować pomóc sobie, koniecznie odwiedź lekarza. Prawidłowa diagnoza jest niezbędna w celu dobrania odpowiedniej terapii.
Jest wiele rzeczy, które można zmienić, aby pozbyć się lub zmniejszyć ból pleców. Jak wspomnieliśmy wcześniej nadwaga nie jest jego bezpośrednią przyczyną, ale niestety wiąże się ona zazwyczaj z brakiem aktywności i słabą kondycją fizyczną. Może wydawać się, że schorzenia kręgosłupa są przeciwwskazaniem do ćwiczeń fizycznych, ale zdecydowanie tak nie jest. Każdy powinien utrzymywać pewien poziom aktywności, aby pozostać w formie. To właśnie silne, sprawne mięśnie i dobra kondycja fizyczna zapobiegają bólom pleców. Jeśli jesteś na zwolnieniu lekarskim z powodu bólu kręgosłupa, staraj się nie przedłużać go w nieskończoność. Nie pozwól, aby ból Cię ograniczał, niech nie stanie się usprawiedliwieniem dla Twojego braku aktywności.
Jeśli masz kilka dodatkowych kilogramów, to na pewno będzie zdrowiej dla Ciebie jeśli je zrzucisz. Zazwyczaj to nie fakt zwiększonej masy ciała jest przyczyną bólu, a nieprawidłowa postawa z nią związana. Zatem szybciej pozbędziesz się bólu pleców jeśli nauczysz się stać i siedzieć w zdrowych, nieobciążających kręgosłupa pozycjach. Oczywiście zachęcamy Cię również do walki z nadwagą, ponieważ może ona się przyczyniać do zwiększenia intensywności bólu pleców na przykład poprzez rozwój miażdżycy, o czym pisaliśmy wcześniej.
Zażywanie leków przeciwbólowych po uzgodnieniu dawek z lekarzem może być konieczne, zwłaszcza na początku leczenia. Analgetyki są doraźną pomocą dla osób cierpiących na bóle pleców i kręgosłupa i pozwalają na chwilę uwolnić się od cierpienia. Niektóre z leków przeciwbólowych mogą mieć skutki uboczne, dlatego zażywaj je zgodnie z zaleceniami lekarza. Na rynku dostępnych jest wiele rodzajów tych leków, na pewno uda się mu dobrać coś odpowiedniego dla Ciebie.
PAMIĘTAJ! Prawdopodobieństwo, że uzależnisz się od leków przeciwbólowych dostępnych bez recepty, jest znikome jeśli będziesz zażywał je zgodnie z zaleceniami lekarza lub informacją na ulotce.
Z łatwością możesz zapobiec bolesnym skurczom mięśni pleców poprzez odpowiednie nawodnienie organizmu i utrzymanie prawidłowej postawy ciała (dzięki ćwiczeniom i odpowiednim pozycjom podczas stania i siedzenia). Ćwiczenia fizyczne są bardzo ważną częścią profilaktyki bólu pleców, ponieważ silne mięśnie są potrzebne do odpowiedniej stabilizacji kręgosłupa.
PAMIĘTAJ! Nie wykonuj skomplikowanych ćwiczeń bez kontaktu z profesjonalistą. Niektóre z nich mogą być bardzo niebezpieczne dla Twojego kręgosłupa. Fizjoterapeuta nauczy Cię kilku ćwiczeń i pokaże jak wybierać te odpowiednie dla Ciebie, zdrowe dla Twoich pleców.
Stres zazwyczaj jest czynnikiem ryzyka a nie przyczyną bólu. Więcej na temat tego, jak radzić sobie ze stresem, możesz przeczytać w innym artykule. Stres jednak powoduje wzmożone napięcie mięśniowe, które może już być przyczyną bólu. Dlatego też warto nauczyć się rozluźniania mięśni za pomocą technik relaksacyjnych. Natomiast współwystępująca z bólem pleców i kręgosłupa depresja jest wskazaniem do psychoterapii. Ta metoda wspomagająca leczenie jest też kierowana do osób, które mają problemy ze stosowaniem się do zaleceń i wprowadzeniem zmian w swoim stylu życia. W powyższych przypadkach szczególnie zalecana jest psychoterapia poznawczo-behawioralna, o której możesz przeczytać więcej w osobnym artykule.
Bóle krzyża
Bóle krzyża są jednymi z najczęściej występujących bólów pleców. Ich rozpowszechnienie, zwłaszcza u osób starszych jest tak duże, że niektórzy wręcz traktują je jako normalne zjawisko związane ze starzeniem się. Choć tak naprawdę występują najczęściej u osób między czterdziestym a sześćdziesiątym rokiem życia. Przewlekłe bóle krzyża znacznie upośledzają codzienne funkcjonowanie, zwłaszcza to zawodowe. Są jedną z częstszych przyczyn przebywania na zwolnieniu lekarskim. Pod nazwą „bóle krzyża” nie kryje się żadna konkretna jednostka choroba, tym mianem określa się różnego rodzaje bólów występujących w okolicy krzyżowo-lędźwiowej kręgosłupa, o nieraz odmiennej etiologii. Za najczęstszą przyczynę bólów kręgosłupa w tej okolicy uznaje się zwyrodnienia kręgosłupa, których częstość występowania zgodnie z powszechną opinią zwiększa się wraz z wiekiem. Często jednak bardzo trudno określić ich przyczynę, a u wielu osób pozostaje ona po prostu nieznana. Z tego też powodu głównym zaleceniem jest leczenie objawowe. Bólu można się pozbyć dzięki profilaktyce związanej z ćwiczeniami fizycznymi, które wzmacniają mięśnie stabilizujące kręgosłup.