Sen to proces fizjologiczny, którego znaczenie dla naszego zdrowia fizycznego i psychicznego jest nie do przecenienia. W czasie snu zyskujemy energię, zachodzą wówczas procesy ważne dla naszej gospodarki hormonalnej. Gdy nie dostarczamy naszemu organizmowi wystarczającej ilości snu, odczuwamy nieprzyjemne konsekwencje, takie jak niemożność skupienia uwagi, pogorszenie samopoczucia czy spowolnienie reakcji. Zaburzenia snu występują pod wieloma postaciami – z częścią z nich możemy radzić sobie sami, inne wymagają zaś konsultacji z lekarzem.
Zaburzenia jakości i czasu trwania snu
Bezsenność
Bezsenność jest najbardziej znanym i najpowszechniej występującym przykładem zaburzenia snu. Może przybierać ona różne formy, takie jak bezsenność przejściowa, trwająca kilka nocy i nie mająca poważnych konsekwencji dla organizmu czy bezsenność krótkotrwała, która przedłużać się może kilka tygodni. Najpoważniejszą i najbardziej upośledzającą nasze działanie jest jednak bezsenność przewlekła, która może uniemożliwiać ludziom normalne funkcjonowanie.
Przyczyny bezsenności mogą mieć różnorakie podłoże i charakter – zarówno fizyczny, jak i psychiczny. Trudności z zasypianiem spowodowane mogą być hałasem, nadmiernym spożywaniem alkoholu i kofeiny lub brakiem ruchu. Często mają one jednak przyczyny psychologiczne: nie możemy spać przez problemy rodzinne i męczące nas lęki i niepokoje. Utrzymująca się bezsenność jest także charakterystyczna dla osób cierpiących na depresję.
Możesz potrzebować pomocy, jeżeli:
- masz kłopoty z zasypianiem
- Twój sen jest przerywany w związku z częstym budzeniem się
- budzisz się bardzo wcześnie bez wyraźnej przyczyny
- stosowane dotychczas leki nasenne przestały na Ciebie działać
- niezależnie od długości snu czujesz się zmęczony i niewyspany.
Leczenie
Możliwe, że w tym przypadku lekarz uzna za konieczne rozpoczęcie leczenia farmakologicznego. Wówczas prawdopodobnie przepisze Ci leki z grupy benzodiazepin – są one nieustannie unowocześniane, dzięki czemu ich skutki uboczne nie są tak poważne, jak obawia się wielu chorych. Pamiętaj jednak, że niektóre leki nasenne mają charakter uzależniający – dlatego stosować należy je po konsultacji z lekarzem i tylko w zaleconych przez niego dawkach. Ważne jest także, aby nie łączyć ich stosowania z piciem alkoholu – podobna kombinacja substancji ma negatywne skutki dla naszego organizmu.
Wiele w walce z bezsennością możesz zrobić sam. Oto niektóre sposoby, które pomogą Ci utrzymać właściwą higienę snu:
- Uprawiaj regularnie krótkie, trwające ok. 30 minut ćwiczenia fizyczne – unikaj ich jednak bezpośrednio przed snem, gdyż nadmierne pobudzenie może przeszkodzić Ci w zaśnięciu.
- Ogranicz spożywanie kofeiny – pamiętaj, że znajduje się ona nie tylko w kawie, ale także w wielu napojach o charakterze pobudzającym czy herbacie.
- Zadbaj o to, aby pomieszczenie, w którym zasypiasz było ciemne i ciche. Jeśli to niemożliwe, zaopatrz się w dostępne w aptece zatyczki do uszu i opaski na oczy.
- Przed snem nie angażuj się w pobudzające aktywności, jak głośne słuchanie muzyki, oglądanie emocjonujących programów telewizyjnych itp. – zdecyduj się raczej na relaksujące czynności, jak np. lektura czy gorąca kąpiel.
- Nie zasypiaj głodny – 2-3 godziny przed snem zjedz lekki posiłek.
- Nie ucinaj sobie drzemek w środku dnia – to może zaburzać Twój sen w nocy.
- Nie spożywaj ciężkostrawnych i obfitych posiłków, zwłaszcza bezpośrednio przed snem.
PAMIĘTAJ! Sięganie po alkohol, by ułatwić sobie zasypianie, jest złym rozwiązaniem! Choć pozornie powoduje on odprężenie, jego działanie na sen jest szkodliwe, a regularne stosowanie prowadzi do zwiększania się tolerancji na tę używkę i uzależnienie!
Nadmierna senność
Jeżeli w ciągu odczuwasz zmęczenie, potrzebujesz krótkich drzemek i ciągle czujesz się niewyspany, możesz cierpieć z powodu hipersomii czyli nadmiernej senności. Podobny stan może mieć bardzo wiele przyczyn, poczynając od dolegliwości somatycznych, poprzez zaburzenia psychiczne, kończąc na nadużywaniu substancji psychoaktywnych. Często ludzie nie są świadomi dokuczających im zaburzeń snu, takich jak np. częste budzenie się w nocy, które obniża jakość snu, powoduje odczucie zmęczenia i zwiększone zapotrzebowanie na odpoczynek w ciągu dnia.
Jeżeli Twoje dolegliwości są na tyle silne, że przeszkadzają Ci w codziennym funkcjonowaniu – niezwłocznie zgłoś się do lekarza. Od tego, jaka jest przyczyna hipersomii zależy sukces w dobraniu odpowiedniego rodzaju leczenia.
Oto co możesz zrobić sam:
- Nie spożywaj alkoholu częściej niż okazyjnie – może on prowadzić do rozregulowania Twoich rytmów biologicznych.
- Nie zmieniaj na własną rękę dawek leków nasennych przepisanych przez lekarza oraz nie nadużywaj środków uspokajających.
- Używaj łóżka tylko w nocy. Spędzanie w nim większości dnia sprzyja powstawaniu senności.
PAMIĘTAJ! Zwiększona senność może mieć poważne przyczyny. Jeśli przedłuża się, nie ignoruj jej poprzez działania zapobiegawcze, jak np. spożywanie większej ilości kofeiny i skonsultuj się ze specjalistą!
Niepożądane zachowania skutkujące deprywacją snu
Lęki nocne
Lęki nocne to występujące podczas snu nagłe napady przerażenia, w czasie których osoba nie będąc w pełni świadoma siada na łóżku i krzyczy. Czasami kończą się one obudzeniem, często jednak chory zasypia, nie pamiętając następnie całego zajścia. Podobne lęki mogą mieć charakter przejściowy, jak i trwały. Ich przyczyną może być zażywanie niektórych leków czy gorączka. Często mają one jednak swoje źródło w problemach psychicznych: nadmiernym stresie, niemożności poradzenia sobie z problemami i silnym niepokoju. Jeżeli zdarzają się one często, mogą wywoływać u chorego poczucie zmęczenia i niewyspania w ciągu dnia, którego źródła często nie jest w stanie zrozumieć.
W tym przypadku wskazane jest unikanie nadużywania substancji o charakterze psychoaktywnym (np. kawy, alkoholu) i dbanie o właściwą higienę snu – zasypianie i wstawanie w stałych godzinach oraz przesypianie odpowiedniej ilości godzin. Niekiedy konieczna może być także konsultacja z psychologiem, jako że przyczyną lęków nocnych mogą być problemy psychiczne, z którymi boryka się chory.
Lunatyzm
Lunatyzm, zwany także sennowłóctwem i somnambulizmem, to choroba występująca u osób dorosłych stosunkowo rzadko. Charakteryzuje się ona wykonywaniem niekontrolowanych czynności w trakcie snu, do których zalicza się także chodzenie. Jego przyczyny nie są naukowcom do końca znane. Typowe dla lunatyzmu jest niepamiętanie epizodu sennowłóctwa i dezorientacja w przypadku wybudzenia ze snu. Jako że zjawisko to trudno kontrolować, ważne jest zachowanie szczególnych środków ostrożności w mieszkaniu somnambulika. Należy zadbać o zabezpieczenie drzwi i okien, tak by chory nie był w stanie ich otworzyć, a także usunięcie z okolic łóżka przedmiotów, które mogą powodować zranienie.
PAMIĘTAJ! Części z opisanych zaburzeń możesz uniknąć, dbając o odpowiednią higienę snu. Spróbuj zasypiać i budzić się w regularnych godzinach, zapewniać sobie stałą ilość snu, dbaj o odpowiednią dietę i właściwy charakter otoczenia podczas zasypiania. Jeśli mimo zmiany przyzwyczajeń borykasz się z trudnościami, nie zwlekaj i zgłoś się do lekarza. Przyczyny Twoich problemów mogą mieć różne podłoże, a ich diagnozą powinien zająć się specjalista.