Ronald Melzack, twórca teorii kontroli wejścia (bramkowej teorii bólu), uważał że ból jest tym, za co uważa go pacjent, jest dokładnie taki i tylko taki, jak go odczuwa pacjent. Dlatego opis objawów dokonany przez samego chorego jest tak ważny, a wywiad jest główną metodą diagnostyczną. Tylko Ty wiesz czym jest Twój ból, jakie objawy mu towarzyszą, jakie jego aspekty wpływają na Twoje funkcjonowanie i jakie czynności sprawiają Ci najwięcej trudności. Dobry lekarz to taki, któremu ufasz i możesz mu powiedzieć wszystko o swoich dolegliwościach, nawet tych, które są dla Ciebie wstydliwe (takie jak problemy seksualne, np. obniżony popęd).
Opisując objawy możesz kierować się tymi samymi informacjami, które są przydatne lekarzowi do diagnozowania bólu. Powinieneś powiedzieć mu o tym, co jest mu niezbędne do dokonania prawidłowego rozpoznania. Poniżej przedstawimy kilka wskazówek na temat tego, jak poprawnie opowiadać o swoich objawach bólowych.
Lokalizacja
Dzięki precyzyjnie przedstawionej lokalizacji, lekarz będzie mógł rozpoznać źródło bólu. Możesz mu powiedzieć o tym, gdzie Cię boli i wskazać palcem bolesny obszar. Powinieneś jednak odnieść się nie tylko do tego, w którym miejscu na ciele Cię boli, ale również jak rozległy i jak głęboko umiejscowiony jest ból. Ważną dla lekarza informacją będzie też to, czy ból promieniuje – chociażby dlatego, że niektóre bóle promieniujące są wywołane uszkodzeniem lub uciskaniem nerwów.
Czas trwania
Charakterystyki czasowe bólu są jednymi z najważniejszych, dlatego bądź skrupulatny opowiadając o nich lekarzowi. Po pierwsze, spróbuj określić kiedy ból pojawił się po raz pierwszy. Czasami objawy początkowe pojawiają się nagle, a w innych przypadkach rozwijają się z czasem. U jednych ból powstaje samoistnie, bez żadnej wyraźnej przyczyny, a u innych jest wynikiem wypadku czy urazu. Każda z tych informacji jest na wagę złota. Po drugie, powiedz lekarzowi jak długo ból się utrzymuje. Może trwać ciągle, nieprzerwanie, ale może też pojawiać się tylko od czasu do czasu, na przykład przy wykonywaniu konkretnych ruchów czy całych złożonych czynności. Po trzecie, powinieneś wiedzieć jak ból zmieniał się w czasie, czy natężenie nasilało się czy też może zmniejszało przez cały okres trwania. Każda zmiana może okazać się cenna dla dokonania prawidłowej diagnozy.
Rodzaj/typ
Ból może być tępy, ostry, rozlany lub napadowy. Zapoznanie się z Kwestionariuszem Bólu McGilla pomoże Ci wzbogacić słownictwo dotyczące bólu i dzięki temu zdecydowanie ułatwi mówienie o objawach. Lekarz może nie pytać Cię o konkretne rzeczy, ale bardzo ogólnie poprosić „Opowiedz mi coś o swoim bólu.”. Im więcej będziesz w stanie powiedzieć i im lepiej opiszesz Twój ból, tym bardziej prawdopodobne, że rozpoznanie będzie trafniejsze.
Intensywność
Ocena intensywności zazwyczaj przebiega za pomocą skal oceny bólu.Przed wizytą u lekarza możesz się z nimi zapoznać, aby wiedzieć jak ich używać. Intensywność może zmieniać się w czasie samoistnie lub pod wpływem zastosowanej terapii. Natężenie bólu powinno być zatem mierzone jak najczęściej, aby stale monitorować wszelkie zmiany.
Czynniki wyzwalające
Być może zauważyłeś, że ból pojawia się w pewnych określonych okolicznościach. Przykładowo u osób z migrenowym bólem głowy czynnikiem spustowym może być spożywanie długo dojrzewających serów lub czerwonego wina. Wykonywanie pewnych czynności również może potęgować odczucie bólu. Mogłeś jednak wcześniej nie zwracać na to uwagi i nie łączyć pewnych czynników z powstawaniem bólu. Spróbuj teraz przyjrzeć się temu kiedy i w jakich okolicznościach ból pojawia się u Ciebie.
Objawy towarzyszące
Bólowi mogą towarzyszyć zmiany w czuciu określonej części ciała, nudności, zawroty głowy, zmiany w percepcji. Jeśli zauważyłeś u siebie któryś z tych symptomów, powiedz o tym lekarzowi. Koniecznie powiadom specjalistę o współwystępujących z bólem zaczerwienieniach, wysypkach i obrzękach. Część z nich zapewne jest niezależna od bólu, ale niektóre mogą być z nim związane i w ten sposób mogą ułatwić diagnozę. Objawami towarzyszącymi mogą też być zwiększona męczliwość czy osłabienie mięśniowe.
Leczenie
Jeśli wcześniej byłeś leczony z powodu występującego bólu, lekarz powinien o tym wiedzieć. Przekaż mu informacje na temat tego, jak przebiegało leczenie, czy było skuteczne, w jakim stopniu i dlaczego z niego zrezygnowałeś. Być może wystąpiły u Ciebie jakieś skutki uboczne lub reakcja alergiczna na któryś z podawanych leków. Informacje te są niezbędne do zaplanowania odpowiedniej dla Ciebie terapii.
Wpływ na życie
Staramy się ciągle podkreślać, że ból przewlekły jest przede wszystkim problemem psychospołecznym. Kiedy choruje jedna osoba, całe jej najbliższe otoczenie jest niejako „zainfekowane” i odczuwa negatywne skutki jej cierpienia. Ból może być czynnikiem wywołującym wiele niekorzystnych zmian. Zdarza się, że przyczynia się do obniżenia libido i powstania dysfunkcji seksualnych, a co za tym idzie do zaburzenia relacji partnerskich. W wyniku występowania przewlekłego bólu może też dojść do zaburzeń snu i czuwania. Trudności z zasypianiem, płytki, nie przynoszący odprężenia sen i wczesne wybudzanie się mogą znacznie obniżać satysfakcję z życia i być przyczyną innych problemów. Powiedz lekarzowi, jak ból wpływa na Twoje codzienne funkcjonowanie i wyraźnie podkreśl co Ci przeszkadza, co jest bardzo dotkliwe i co najbardziej chciałbyś zmienić. Dzięki temu lekarz będzie wiedział jakiej pomocy Ci udzielić.
Bardzo ważne jest Twoje ogólne samopoczucie. Opowiedz lekarzowi przede wszystkich o tym, czy bywasz przemęczony, jak często to się zdarza. Ważne jest też to na jakim poziomie jest Twoja codzienna aktywność oraz w jakim jesteś nastroju. Dla lekarza przydatne będą zwłaszcza informacje dotyczące odczuwanego przez Ciebie lęku, obaw, smutku, przygnębienia i nasilenia tych emocji. Twoje samopoczucie wiele mówi o tym jak i na ile skutecznie potrafisz radzić sobie z bólem.
PAMIĘTAJ! Prawidłowa diagnoza jest warunkiem koniecznym do dobrania odpowiedniej terapii, a zatem jest warunkiem wyleczenia.
Czasami, w zależności od stanu chorego, przeprowadza się wywiad z rodziną. Jeśli ból nie dotyczy bezpośrednio Ciebie, a choruje ktoś z Twoich bliskich, być może będziesz musiał sam dopatrzyć się w jego zachowaniu oznak bólu i opowiedzieć o nich lekarzowi. Zwróć uwagę na takie objawy jak westchnienia, sapanie, jęki i stękania, które są werbalnymi oznakami bólu. Zmianie może ulec też wyraz twarzy. Na twarzy osoby cierpiącej pojawia się charakterystyczny grymasy np. zaciskanie warg. Do niewerbalnych zachowań bólowych należą nietypowy sposób siedzenia (zarówno częste zmiany pozycji, wiercenie się jak i pozostawanie w bezruchu), utykanie czy też pocieranie bolesnego miejsca. Osoby chore wypracowują sobie też pewne działania przeciw bólowi. Zalicza się do nich zażywanie leków przeciwbólowych, częste wizyty u specjalistów oraz spadek chęci do podejmowania pewnych form aktywności. Jeżeli osoba z bólem przewlekłym ma trudność z wykonywaniem niektórych czynności – może poprosić Cię o pomoc. Postaraj się zapamiętać, w jakich okolicznościach to zrobiła, przy jakiego rodzaju aktywności Twoja pomoc była najbardziej potrzebna. Można zauważyć również zmiany w sferze uczuciowej osób odczuwających długotrwały ból. Stają się one rozdrażnione i szybciej tracą cierpliwość.
PAMIĘTAJ! Nie powinieneś wyręczać we wszystkim osoby cierpiącej na ból przewlekły. Wręcz przeciwnie, zachęcaj bliską Ci osobę do tego, by jak najwięcej rzeczy robiła sama. Niestety, dla niektórych ból staje się wymówką do tego, aby bezkarnie być leniwym i nic nie robić, a to właśnie takim osobom ruch jest najbardziej potrzebny.