W celu usunięcia bólu niekiedy stosowane są metody chirurgiczne. Są one uważane za jedną z najskuteczniejszych metod walki z nowotworami. Skupiać mogą się na usunięciu bezpośredniej przyczyny bólu – np. w przypadku usunięcia kamieni żółciowych w kamicy żółciowej lub drenaż w przypadku przewlekłego zapalenia trzustki. Naukowcy pracują nad nieustannym ulepszaniem metod operacji, tak by w jak najmniejszym stopniu zagrażały życiu i zdrowiu, a w jak największym stopniu je ratowały. Aby ustalić najskuteczniejszą metodę leczenia Twoich dolegliwości musisz skonsultować się z lekarzem, będącym specjalistą od Twojej choroby.
Metody neurochirurgiczne
Jednym z rodzajów metod chirurgicznych są neurochirurgiczne metody zwalczania bólu. Stosowane są zwykle w tych sytuacjach, kiedy zawodzą inne metody leczenia. Ich celem jest bezpośrednie zmniejszenie lub usunięcie bólu u pacjenta. Lekarze stosują je stosunkowo rzadko ze względu na inwazyjność – niekiedy jednak ból jest na tyle silny, że ich zastosowanie jest konieczne. Niektóre z metod neurochirurgicznych używanych w leczeniu bólu opisane zostaną w poniższym artykule.
Stymulacja nerwów obwodowych
Zabieg ten polega na wprowadzeniu elektrod bezpośrednio nad nerwem do tkanki podskórnej. Dzięki wszczepieniu elektrody blokowane są „wrota bólu” i przewodzenie aksonalne (aksony to włókna nerwowe odpowiedzialne za przekazywanie informacji). Metoda ta ma pewną przewagę wobec nieinwazyjnych metod stymulacji (np. umieszczania elektrod na skórze). Współcześnie możliwe jest także lepsze dopasowywanie stymulacji do indywidualnych potrzeb chorego. Z drugiej strony jednak metoda ta posiada wiele ograniczeń: występuje ryzyko powikłań, takich jak niekontrolowane przemieszczenie się elektrody, spowodowanie nadmiernego ucisku na nerw oraz możliwość zakażenia. Ponadto stymulacja nerwów obwodowych jest metodą kosztowną.
Zabieg wszczepiania elektrody przeprowadzany jest w szpitalach, na oddziałach neurochirurgii. Choroby, w których stosowana jest ta metoda powinny kwalifikować się jako charakteryzujące się silnym, nieprzerwanym bólem, który jednak może być częściowo uśmierzany poprzez stosowanie metod nieinwazyjnych. Należą do nich:
- niektóre bóle fantomowe (bóle w miejscu kończyn, które pacjent utracił na skutek amputacji),
- migreny, które nie są podatne na leczenie innymi środkami i którym towarzyszą nudności i nadwrażliwość na światło,
- silne bóle wynikające z urazowego uszkodzenia nerwów obwodowych,
- jamistość rdzenia kręgowego,
- inne, których leczenie nie jest możliwe metodami nieinwazyjnymi.
Stymulacja rdzenia kręgowego
Stymulacja rdzenia kręgowego jest metodą neuromodulacyjną, która polega na stymulacji struktur rdzenia kręgowego poprzez umieszczenie elektrod na wysokości bolącego miejsca. Mechanizm jej działania nie jest do końca poznany, wiadomo jednak że u części pacjentów przynosi ulgę w bólu. Wskazaniem do stosowania tego rodzaju stymulacji są m.in.:
- bóle fantomowe,
- neuropatie pourazowe (bóle spowodowane uszkodzeniem nerwów),
- ból pooperacyjny pojawiający się po zabiegu na kręgosłup (ang. failed back syndrome).
Do niepożądanych następstw zabiegu należą możliwość zakażenia, przemieszczenia bądź dysfunkcji elektrody oraz tzw. hiperalgezja (przeczulica) – nadmiernie nasilone odczuwanie bólu.
Głęboka stymulacja mózgu
Jest to metoda, która polega na umieszczaniu elektrod bezpośrednio w strukturze mózgu, na którą lekarze chcą oddziaływać. U części pacjentów pomaga opanować napady bólu. Zastosowanie znajduje ona między innymi w:
- klasterowych bólach głowy – bardzo silnych bólach głowy, które pojawiają się w różnych odstępach czasu (np. kilka razy w roku) i trwają kilka do kilkunastu tygodni, w czasie których z różną częstotliwością pacjent cierpi z powodu napadów bólowych,
- przewlekłej napadowej hemikranii – bardzo rzadkiej chorobie, w której napady bólów głowy mogą pojawiać się nawet kilkadziesiąt razy dziennie.
Do niepożądanych skutków ubocznych tego zabiegu należą m.in. możliwość zakażenia, podwójne widzenie lub też omdlenia.
Chordotomia
Chordotomia jest inwazyjną metodą stosowaną w przypadku bardzo silnego bólu, np. pochodzenia nowotworowego. Polega ona na destrukcji wybranych nerwów rdzenia kręgowego poprzez ich nacięcie lub przecięcie. Skutkuje to blokowaniem odczuwania bólu, lecz także niemożnością odczuwania temperatury.
Uporczywe bóle możliwe są do uśmierzenia również dzięki metodzie blokowania nerwu, poprzez wstrzykiwanie w jego okolice środka znieczulającego.