Bóle głowy i migreny

Zdarzają Ci się bardzo silne bóle głowy. Już wcześniej wiesz, że jeden z nich właśnie nadchodzi, bo przed oczami pojawiają Ci się te dziwne mroczki. Ból głowy trwa na tyle długo, że musisz zrezygnować z zaplanowanych dzisiaj czynności, zamiast iść do pracy wracasz do łóżka. Zasuwasz jeszcze szczelniej zasłony i wyłączasz radio. Łykasz tabletkę przeciwbólową (która i tak przecież nigdy nie pomaga) i starasz się po prostu to przeczekać. Wszystko wskazuje na to, że możesz cierpieć na migrenę. Jeśli jednak atak bólu głowy przebiega u Ciebie w nieco inny sposób, nie oznacza to, że jej nie masz, ale być może objawia się w nietypowy sposób.

„Migrenę to może mieć królowa angielska, a Ciebie po prostu boli głowa”. Właśnie z taką opinią możesz się spotkać, gdy powiesz komuś o swojej dolegliwości. Niestety, ludzie nie zdają sobie sprawy, że migrena znacząco różni się od „zwykłego”, czyli napięciowego bólu głowy. Różnica przejawia się nie tylko w intensywności odczuwanego bólu, ale również w jego etiologii (przyczynie), objawach towarzyszących i sposobach leczenia. Jeśli podejrzewasz, że możesz cierpieć na migrenę, nic nie pomoże Ci walka z nią na własną rękę. Udaj się do lekarza. gdyż nie tylko dokona on prawidłowej diagnozy, ale zdecyduje też o odpowiednim leczeniu (część leków przepisywanych na migrenę jest dostępna w Polsce tylko na receptę!).

Objawy

Migrena to powtarzające się bóle głowy, zazwyczaj o pulsującym charakterze, występujące po jednej stronie głowy (lewej lub prawej) i znacznie różniące się między sobą:

• intensywnością: od średniej do dużej (niezależnie od ocenianej intensywności, ból zawsze utrudnia wykonywanie codziennych czynności),
• częstością występowania (ból musi wystąpić 5 razy zanim zostanie zdiagnozowany jako migrena),
• czasem trwania: od 4 do 72 godzin

Czasami atak migreny jest poprzedzany zmianami neurologicznymi (np. halucynacjami) i zmienionym nastrojem. Atakom często towarzyszą nudności i wymioty oraz nadwrażliwość na dźwięk lub światło.

Aura

Migrena może być poprzedzona wystąpieniem aury, ale nie musi. Aura jest neurologicznym stanem trwającym zazwyczaj mniej niż godzinę, po którym następuje migrenowy ból głowy. Głównym objawem tego stanu są halucynacje wzrokowe, osoba widzi różnego rodzaju kropki czy zygzaki. Zdarza się również, że u osoby dotkniętej aurą przedmigrenową występuje widzenie tunelowe (zawęża się jej pole widzenia) lub syndrom „sera szwajcarskiego” (osoba widzi we wszystkim „dziury”). Innym częstym objawem neurologicznym poprzedzającym wystąpienie migreny jest drętwienie czy też mrowienie twarzy, rąk lub nóg. W skrajnych przypadkach osoba może stracić czucie w jednej połowie ciała lub mieć problemy z mówieniem. Inne rodzaje aury, na przykład takie, którym towarzyszą zawroty głowy czy podwójne widzenie, występują niezwykle rzadko.

PAMIĘTAJ! Aura MOŻE poprzedzać migrenę, ale nie musi! Nawet u jednej osoby czasami może ona występować, a innym razem nie.

U niektórych osób cierpiących z powodu migreny występuje zwiastun choroby, poprzedzający ją kilka godzin lub nawet kilka dni. Przybiera on różnorodne postaci – u niektórych przejawia się zmęczeniem, u innych uczuciem głodu (czy wręcz przemożną ochotą na jedzenie) lub bezsennością. Osoby doświadczające światłowstrętu czy nadmiernej wrażliwości na dźwięki podczas ataków mogą mieć takie same odczucia nawet na kilka dni przed wystąpieniem migrenowego bólu głowy. Wtedy te objawy uważane są właśnie za zwiastun wystąpienia migreny.

PAMIĘTAJ! Mylącym objawem jest występujący czasami ból szyi i karku. Może on pojawić się jako zwiastun i trwać dalej podczas ataku migreny. Ból tych okolic nie jest za często kojarzony z migreną, zatem osoba może zdiagnozować u siebie „zwykły” napięciowy ból głowy.

Kto choruje na migrenę?

Nie tylko kobiety chorują na migrenę, chociaż stanowią one znaczącą większość cierpiących z jej powodu. Najczęściej na migrenę choruje więcej niż jedna osoba w rodzinie, ponieważ jest ona chorobą dziedziczną, przekazywaną z pokolenia na pokolenie. Dziedziczona jest wielogenowo, co oznacza że nie ma jednego genu odpowiedzialnego za występowanie migreny. Można nie być świadomym rodzinnego występowania migreny, gdyż bardzo rzadko się ją diagnozuje. Dzieje się tak, ponieważ istnieje ogólne przekonanie że „przecież każdego czasami boli głowa”. Jeśli nie wiesz nic o tym, aby ktokolwiek z Twoich bliskich chorował na migrenę, pomyśl raczej, czy nie miał objawów, które mogłyby ją przypominać.

Ataki migreny wśród kobiet bardzo często przebiegają podczas menstruacji. Migrena występująca w czasie okresu jest prawdopodobnie spowodowana przez spadek ilości estrogenów w organizmie. Duża dawka estrogenu jest w stanie powstrzymać wystąpienie migreny, jednak małe dawki przyjmowane w tabletkach nie są pomocne. Leczenie estrogenami jest możliwe jedynie, jeśli masz regularny cykl, gdyż wymaga dostarczenia dużej ich dawki na dzień przed wystąpieniem menstruacji. Skuteczne w walce z menstruacyjnym bólem migrenowym mogą też być niesteroidowe leki przeciwzapalne (na przykład te zawierające ibuprofen). Skoro spadek estrogenu jest odpowiedzialny za wystąpienie migreny, to mogłoby się wydawać, że tabletki antykoncepcyjne (w których składzie znajduje się ten hormon) powinny hamować wystąpienie ataku. Nie zawsze jednak tak się dzieje i nie ma żadnych potwierdzonych danych na ten temat. U niektórych kobiet ataki wręcz nasilają się.

Samo występowanie migreny podnosi nieco ryzyko wylewu krwi do mózgu, zaś w połączeniu z zażywaniem leków antykoncepcyjnych staje się ono jeszcze wyższe. Należy unikać groźnego połączenia zażywania tych tabletek z innymi czynnikami ryzyka takimi jak palenie, otyłość, nadciśnienie, cukrzyca, rodzinne występowanie chorób serca lub wylewu. Czasami migrena pojawia się w związku z powypadkowym urazem szyi lub głowy. Ciężko ocenić, czy migrena wystąpiłaby u tych osób, gdyby nie uległy wypadkowi, czy wypadek jedynie przyspieszył atak.

Migrena rzadko występuje u dzieci, jeśli jednak już się pojawia, to równie często u chłopców, co u dziewcząt. Sytuacja zmienia się z czasem i dorosłe kobiety chorują znacznie częściej niż dorośli mężczyźni. Jeśli chodzi o zróżnicowanie pod względem pochodzenia, to Europejczycy i Amerykanie chorują na migrenę częściej niż mieszkańcy Afryki i Azji, prawdopodobnie w wyniku różnic genetycznych. I tutaj ciekawostka dla wszystkich tych, którzy uważają, że migrenę może mieć tylko królowa. Migrena występuje znacznie częściej u ludzi o niższym statusie socjoekonomicznym. Kierunek wpływu nie jest znany, być może migrena uniemożliwia tym ludziom edukację i zdobycie dobrej pracy. Badania wykazują również, że ludzie cierpiący na migrenę częściej chorują na depresję i zaburzenia lękowe, ale ani te zaburzenia psychiczne nie wywołują migreny, ani nie są przez nią wywołane.

Patofizjologia… czyli jak powstaje ból migrenowy

Nasz mózg składa się z milionów komórek nerwowych, które muszą się między sobą komunikować. W tym celu część z nich na zakończeniach produkuje substancje chemiczne zwane neuroprzekaźnikami. Komórka mająca otrzymać informację o nadchodzącym pobudzeniu jest wyposażona w receptory, które odbierają neuroprzekaźnik, co z kolei powoduje odpowiednio ich aktywację lub zahamowanie. Jedna z teorii migrenowego bólu głowy mówi o tym, że mózg osoby, u której ona występuje jest nadpobudliwy. Oznacza to, że pewne neurony w naszym mózgu tworzą ścieżki, które mogą zostać aktywowane łatwiej niż inne, a ich pobudzenie wywołuje uczucie bólu. Być może oddziedziczyłeś tendencję do łatwej pobudliwości tych komórek. Przypuszcza się, że nadpobudliwość mogą wywołać:

• nadwrażliwość na działanie tlenku azotu, który jest neuroprzekaźnikiem odpowiedzialnym za lokalny przepływ krwi w mózgu,
• niedobór magnezu w mózgu, który jest odpowiedzialny za nadpobudliwość pojedynczych komórek nerwowych,
• trudności z syntezą ADP w ATP* w mózgu, co powoduje destabilizację komórek nerwowych i ich nadpobudliwość.

Do niedawna uważano, że aura występuje z powodu zbyt małego napływu krwi do mózgu, natomiast ból pojawia się, gdy tej krwi dociera tam zbyt dużo. A wszystko to z powodu kurczenia się i rozkurczania naczyń krwionośnych doprowadzających krew do mózgu. Dziś już wiadomo, że niektóre naczynia rozszerzają podczas aury, a inne zwężają w trakcie trwania fazy bólu. Sądzi się obecnie, że przyczyną wystąpienia aury jest Rozszerzająca się depresja korowa, czyli falowo rozprzestrzeniające się od kory wzrokowej (płata potylicznego) obniżenie się aktywności mózgu.

Uważa się, że musi istnieć w mózgu jakiś generator migreny – aktualne przypuszczenia wskazują, że jest to struktura umiejscowiona w pniu mózgu – jądra szwu. Zadaniem tych jąder jest uwalnianie serotoniny (tzw. „hormonu szczęścia”) do mózgu. Fakt, że funkcje w mózgu są kontrolowane kontrlateralnie (czyli prawa strona kontroluje lewą, a lewa prawą) pozostaje w zgodzie z badaniami, które wykazały aktywację lewych jąder szwu u osób z migreną prawostronną. Generator jest tylko pośrednio odpowiedzialny za wystąpienie bólu. Jest on połączony z drogą nerwową prowadzącą do naczyń krwionośnych w oponach mózgowych. Aktywacja tej drogi powoduje, że naczynia rozszerzają się, a neurony uwalniają mediatory reakcji zapalnej, czyli substancje chemiczne odpowiedzialne za stan zapalny. Ta kombinacja wywołuje ból.

Podstawową przyczyną wystąpienia bólu migrenowego jest właśnie aktywacja drogi nerwowej, za którą odpowiedzialny jest nerw trójdzielny (jeden z nerwów czaszkowych).

*ATP jest nośnikiem energii w organizmie, zawierającym trzy fosforany. Energia gromadzona jest w wiązaniach pomiędzy nimi. Gdy jeden z fosforanów odłączy się, energia zostaje uwolniona, a ATP zamienia się w ADP. Nasz organizm ma naturalną zdolność do ponownej zamiany ADP w ATP.

Diagnoza

Diagnoza migreny jest dużym wyzwaniem dla lekarza. Po pierwsze dlatego, że nie ma żadnych biologicznych wskaźników (takich jak na przykład nieprawidłowe wyniki badań z krwi), które pomogłyby ją rozpoznać, a po drugie dlatego, że jest ona chorobą wielopostaciową. Migrena może zatem objawiać się w różny sposób, u jednej osoby w całkiem typowy, a zupełnie nietypowy u innej. Ponadto nawet u jednej osoby symptomy mogą się różnić pomiędzy atakami. Dlatego też potrzeba odpowiedniej ilości czasu i zaufania do pacjenta, aby dokonać prawidłowej diagnozy przewlekłego bólu głowy.

Migrenę diagnozuje się, jeśli u osoby wystąpiło przynajmniej pięć ataków bólu głowy odpowiadających kryteriom migreny oraz pojawiły się dwa z następujących:

1. lokalizacja jednostronna,
2. pulsujący charakter,
3. intensywność upośledzająca codziennie funkcjonowanie,
4. pogorszenie bólu pod wpływem wykonywanych prostych czynności (np. wchodzenia po schodach).

Łatwo rozpoznać migrenę, jeśli wystąpią wszystkie lub większość wymienionych objawów. Trudniej jednak zdiagnozować ból głowy jako migrenę jeśli nie jest on bardzo intensywny, pulsujący i nie wywołuje nudności. Zdarzają się też migreny o innej lokalizacji niż jednostronne. Jeśli więc odczuwasz ból w okolicach szyi, nadal możesz cierpieć z powodu migreny.

Migreny u różnych osób są odmienne pod względem częstości występowania ataków i ich intensywności. O tym jak poważny jest przypadek danej osoby decyduje przede wszystkim to, jak bardzo ataki migreny upośledzają normalne funkcjonowanie.

Jeśli zdecydujesz się na wizytę u lekarza, w początkowej fazie diagnozy będzie próbował uzyskać informację, jaka jest szczytowa intensywność bólu w trakcie przeciętnego ataku. W tym celu najczęściej używa się skali czterostopniowej (0-3), gdzie:

• 0 oznacza brak bólu,
• 1 oznacza ból o łagodnym nasileniu,
• 2 oznacza ból o średnim nasileniu,
• 3 oznacza ból o dużym nasileniu.

Lekarz prawdopodobnie poprosi Cię o wskazanie, która z cyfr na tej skali najlepiej opisuje największą intensywność bólu w większości ataków. Kolejne pytanie może dotyczyć na przykład tego, jak szybko ból osiąga swoją szczytową intensywność. Ból może narastać bardzo szybko, ale też bardzo wolno, nawet kilka godzin. Inną, bardzo ważną informacją dla lekarza będzie to, czy pojawiają się, jakie są i jak długo trwają objawy towarzyszące takie jak nudności, wymioty czy światłowstręt. Ich współwystępowanie w dużej mierze decyduje o doborze sposobu leczenia. Przykładowo, lekarz nie przepisze tabletek osobie, która wymiotuje podczas ataków migreny, jako formę podania leku wybierze raczej zastrzyk.

PAMIĘTAJ! Prowadź „pamiętnik bólu”. Zapisuj w kalendarzu lub notatniku fakt wystąpienia ataku i jego charakterystyki (przynajmniej intensywność i czas trwania), będzie to bardzo pomocne w procesie diagnozy.

Gdy już lekarz wie, jak intensywny jest ból i zna objawy współwystępujące, będzie starał się ustalić, jak bardzo duży wpływ mają ataki migreny na Twoje życie i do jakiego stopnia upośledzają Twoje funkcjonowanie. Za granicą zostało stworzonych kilka kwestionariuszy do badania wpływu bólu migrenowego na życie codzienne, niestety żaden z nich nie ma polskiego odpowiednika. Jednym z nich jest tzw. Test Wpływu Bólu Głowy (ang. HIT, The Headache Impact Test). Większość pytań w tym kwestionariuszu zaczyna się od „Jak często…”. I takie pytania: „Jak często, kiedy bolała Cię głowa, marzyłeś tylko o tym, żeby się położyć i nie musieć nic robić?” może zadawać Ci lekarz.

PAMIĘTAJ! Nie powinieneś dokonywać diagnozy na własną rękę! Przedstawione pytania zostały podane jedyne w celach informacyjnych, abyś mógł lepiej przygotować się na wizytę u lekarza.

Leczenie

Farmakoterapia

Leczenie farmakologiczne migreny jest bardzo zróżnicowane, zależnie od intensywności odczuwanego bólu i cech osoby chorej. Niestety, nie ma uniwersalnego leku na migrenę, który pomagałby wszystkim w jednakowym stopniu. To, co pomoże Tobie, niekoniecznie pomoże Twojej mamie i na odwrót. Podejście do pacjenta cierpiącego na migrenę jest zawsze zindywidualizowane. Wynika to z faktu, że również przebieg różni się zarówno między osobami, jak i u jednej osoby w kolejnych atakach.

Farmakoterapię migreny można przeprowadzać na dwa sposoby: zapobiegając lub lecząc. Leki działające doraźnie podaje się w momencie wystąpienia ataku (najczęściej w taki sposób postępuje się, gdy ból występuje rzadko, rzadziej niż raz na miesiąc). Leki profilaktyczne przepisuje się natomiast pacjentom, którzy borykają się z częstymi lub bardzo intensywnymi atakami migreny.

Leki mają większą skuteczność, gdy zostaną podane, gdy ból jeszcze nie osiągnął swojej szczytowej intensywności. Niestety farmakoterapia bardzo często nie jest metodą satysfakcjonującą, ponieważ nawet leki działające doraźnie podane w odpowiednim czasie mogą jedynie zmniejszyć intensywność bólu. Przypuszczamy, że jeśli Twój szczytowy ból osiąga średnią intensywność, a po podaniu leków jego intensywność obniży się do łagodnego ataku, nie będziesz zadowolony. Frustrację może spotęgować fakt, że czas pomiędzy zażyciem leku a uśmierzeniem bólu może być bardzo długi i trwać nawet 4 godziny. Nie oznacza to, że nie można nic z tym zrobić, należy po prostu szukać skuteczniejszych metod leczenia, zarówno farmakologicznego, jak i niefarmakologicznego. Powiadom swojego lekarza o nieskuteczności leczenia, on na pewno pomoże Ci dobrać odpowiednią metodę.

Ból głowy o niskim natężeniu może być z powodzeniem leczony za pomocą niespecyficznych środków. Nadal jednak obowiązuje tutaj zasada – im wcześniej zażyjesz lek przeciwbólowy, tym lepiej. Najczęściej w przypadku takich bólów głowy zaleca się zażycie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (np. popularnej aspiryny czy ibuprofenu). Jeśli zażycie dozwolonej dawki leku nie przyniesie Ci ulgi, nie powinieneś łykać więcej i więcej tabletek. Zażywanie dużej ilości analgetyków może Ci zaszkodzić, sprzyja na przykład rozwojowi wrzodów żołądka. Zatem zasięgnij rady lekarza, jeśli zalecane leczenie nie odnosi oczekiwanych rezultatów. Gdy ból osiąga średnią intensywność, leczenie nadal nie jest specyficzne, jednak podawane leki nie są już dostępne bez recepty. Stosowane są mieszanki substancji (np. butalbitalu), które powodują przykurczenie naczyń krwionośnych i rozluźnienie mięśni. Zdarza się również, że zalecane jest leczenie bólu migrenowego silnymi środkami przeciwbólowymi, jakimi są opioidy.

PAMIĘTAJ! Zażywaj wszystkie leki jedynie pod kontrolą lekarza, ponieważ nazbyt częste ich zażywanie może doprowadzić do tzw. efektu odbicia, czyli transformacji migreny w chroniczny ból głowy, występujący niemal codziennie.

Jeśli powyższe środki okażą się nieskuteczne lub ból głowy osiąga większą intensywność niż mała lub średnia, lekarz może zdecydować o podjęciu specyficznego leczenia na przykład tryptanem. Ma on silne działanie przeciwzapalne, powoduje przykurczenie naczyń krwionośnych oraz wywołuje uwalnianie serotoniny (hormonu szczęścia). Na rynku istnieje wiele rodzajów leków zawierających tryptan. Jeśli jeden lek z nim w składzie Ci nie pomógł, nie oznacza to, że inny też Ci nie pomoże. Czasami dobieranie odpowiedniego leku prowadzone jest metodą prób i błędów. Nie obawiaj się więc jeśli lekarz będzie szukał czegoś odpowiedniego dla Ciebie właśnie w ten sposób. Za pewne ma on ogromną wiedzę, jednak ma też świadomość, że ludzie bardzo różnią się między sobą również pod względem reakcji na leki. Przy podawaniu środków zawierających tryptan znowu działa zasada „im wcześniej, tym lepiej”, bo im wcześniej zażyjesz tryptan, tym większe prawdopodobieństwo, że uwolni Cię od bólu, a nie tylko go zmniejszy.

W sposób podobny do tryptanu działa ergotamina, również powodująca uwalnianie w mózgu serotoniny (wywołuje aktywację receptorów serotoninergiczne, która zatrzymuje migrenę). Ergotamina ma długi okres działania, dlatego jest szczególnie polecana dla osób z atakami o wydłużonym czasie trwania. Niestety skutkiem ubocznym zażywania zbyt dużej dawki ergotaminy bardzo często są nudności, które mogą spotęgować migrenę. Reakcje na jej działanie są bardzo zróżnicowane, dlatego może chwilę potrwać zanim lekarz dobierze dawkę odpowiednią dla Ciebie.

PAMIĘTAJ! Leki specyficzne zażywane pod kontrolą lekarza mogą pomóc Ci pozbyć się migreny i dolegliwości z nią związanych. Jeśli więc leczenie niespecyficzne nie odniosło rezultatu i lekarz włączył do leczenia któryś z powyższych środków, nie bój się go zażywać.

PAMIĘTAJ! Przeciwwskazaniem do zażywania ergotaminy i tryptanu jest choroba niedokrwienna serca, ponieważ powodują one obkurczenie naczyń krwionośnych.

Profilaktyka

Powszechnie wiadomo, że lepiej zapobiegać niż leczyć, ale nie zawsze tak musi być. Jeśli ataki migreny występują rzadko, a ból nie jest bardzo silny, warto poprzestać na podawaniu leków „w potrzebie”, ponieważ leczenie profilaktyczne wiąże się z włączeniem pewnych substancji na jakiś okres czasu, co może być obciążeniem dla naszego żołądka czy wątroby. Jeśli jednak Twoje bóle są bardzo silne, a ataki częste, farmakoterapia profilaktyczna (np. środkami antydepresyjnymi) może okazać się najlepszym rozwiązaniem. Leki podawane w tym celu mogą zmniejszyć intensywność i częstość występowania ataków. Niestety wszystkie z nich mają jakieś skutki uboczne. Nie ma też żadnego określonego kryterium według którego lekarze kierowaliby się przy podejmowaniu decyzji u kogo włączyć leczenie zapobiegawcze. Jest to bardzo zróżnicowane indywidualnie. Najczęściej profilaktyka kierowana jest do osób u których ataki występują często (dwa razy w miesiącu, raz na tydzień). Jeśli jednak u kogoś ataki występują rzadziej, ale są niezwykle silne i zawsze są przyczyną opuszczenia dnia w pracy czy zaniedbywania obowiązków rodzinnych, również i w tym przypadku leczenie profilaktyczne może być zalecane. Podawanie leków zaczyna się od najmniejszych dawek, które są z czasem zwiększane aż do czasu uzyskania pozytywnych rezultatów.

Podsumowując, profilaktyka jest dla osób, które:

• mają bardzo częste ataki,
• mają bardzo silne ataki,
• są lekooporne,
• mają wydłużony czas trwania ataku (powyżej 48h).

Czasami o włączeniu leczenia profilaktycznego decyduje również wola pacjenta.

PAMIĘTAJ! Bardzo często efekty uboczne mogą wystąpić zanim leki zaczną odnosić pozytywne skutki. Daj sobie czas i nie zniechęcaj się od razu.

W tym miejscu chcemy Ci przypomnieć o bardzo przydatnej metodzie – pisaniu „pamiętnika bólu”. Zapisuj w kalendarzu charakterystyki każdego ataku, zwróć szczególnie uwagę na to, jak zmieniają się przebiegi ataków od czasu włączenia leków. Pomoże to ocenić lekarzowi, czy i na ile leczenie profilaktyczne jest skuteczne.

Poza farmakoterapią

Do niefarmakologicznych metod leczenia migreny zaliczamy przede wszystkim eliminowanie pewnych czynników spustowych, które nie wywołują migreny, ale mogą wywołać atak u osoby, która na migrenę choruje. Jest to użyteczna metoda w redukcji liczby ataków, ale rzadko eliminuje ich występowanie w ogóle.

PAMIĘTAJ! Zapisuj w „pamiętniku bólu”, co jadłeś, piłeś i co się działo przed wystąpieniem ataku, te informacje mogą pomóc Ci rozpoznać Twoje indywidualne czynniki spustowe.

CZYNNIKI SPUSTOWE (wywołujące migrenę)
żywność	sery dojrzewające (np. cheddar ) i pleśniowe (np. camembert), orzechy (zwłaszcza ziemne), cytrusy, banan, cebula, awokado, nabiał, wątróbka drobiowa, mięso peklowane
dodatki do żywności	azotany, glutaminian monosodowy, aspartam (substancja słodząca)
napoje	alkohol (zwłaszcza czerwone wino)
inne	nieregularne żywienie i sen, menstruacja, ćwiczenia fizyczne (w tym aktywność seksualna), tabletki antykoncepcyjne, stres, podróże samolotem i związany z nimi jet lag, wystawienie na nadmierne działanie światła (w tym słonecznego), zmiany warunków pogodowych, pewne zapachy (np. dym papierosowy), przebywanie na wysokości

Najczęstszymi czynnikami spustowymi są dodatki żywności: glutaminian sodu i aspartam, alkohol, sery oraz stres i zmiana warunków pogodowych.

PAMIĘTAJ! Kawa (lub inny napój zawierający kofeinę) pita od czasu do czasu może pomóc w walce z migreną, ale spożywana codzienne raczej będzie szkodzić niż pomagać.

Wiele czynników spustowych ma związek z naszym stylem życia. Wprowadzenie kilku zmian może nam pomóc zredukować częstość ataków migreny. Pamiętaj o regularnym spożywaniu posiłków (najlepiej mało, a często) i również regularnych porach snu. Nie tylko śpij o ustalonych porach, ale też wysypiaj się (6-8h snu na dobę w zależności od Twoich potrzeb). Stres jest chyba najczęściej występującym czynnikiem spustowym, dlatego jeśli prowadzisz stresujący tryb życia, powinieneś nauczyć się kontrolować jego wpływ na Twoje samopoczucie. Przydatne w tym celu może być opanowanie technik relaksacyjnych. Badania pokazują również, że skuteczne w walce z migreną są regularne ćwiczenia fizyczne, takie jak aerobik.

Często wydają się skuteczne alternatywne metody leczenia takie jak chiropraktyka, które tak naprawdę działają raczej na zasadzie efektu placebo. Jeśli wierzysz, że coś Ci pomoże, to może się tak faktycznie stać. Niestety efekt ten nie utrzymuje się długo, bo zwykle zaledwie trzy miesiące. Natomiast potwierdzoną skuteczność mają niektóre ziołowe suplementy diety (np. złocień), minerały (np. magnez) i witaminy (zwłaszcza B12).

Migrena jest specyficznym schorzeniem przewlekłym. Objawia się głównie silnym bólem i wywiera ogromnie negatywny wpływ na życie emocjonalne i społeczne jednostki. Bardzo ważne jest, aby jak najwcześniej poprawnie zdiagnozować migrenę i walczyć z nią od początku, by zminimalizować jej negatywne oddziaływanie na funkcjonowanie jednostki.

PAMIĘTAJ! Jeśli cierpisz z powodu migreny staraj się prowadzić „pamiętnik bólu”, wypróbuj pozafarmakologiczne metody leczenia: przede wszystkim unikaj czynników spustowych, więcej ćwicz, jedz i sypiaj regularnie oraz spróbuj nauczyć się efektywnie radzić sobie ze stresem.

---

BÓLE GŁOWY

Zdarza się, iż w żartach mówimy, że każdego boli to co ma najsłabsze. Gdyby jednak tak było, to jedną z najsłabszych ludzkich części ciała okazałaby się głowa, ponieważ skargi na bóle tej części organizmu są jednymi z częstszych. Zapewne i Ciebie, jak większość osób współcześnie żyjących, kiedyś bolała głowa. O ile tego rodzaju ból jest problemem powszechnym, o tyle przyczyny jego występowania mogą być rozmaite. A skoro mechanizmy powstawania bywają odmienne, również nie istnieje tylko jeden rodzaj bólu głowy. Do tej ogólnej kategorii należą między innymi bóle napięciowe, klasterowe bóle głowy, bóle głowy wtórne do innych zaburzeń, na przykład po urazach, oraz migrena. Tej ostatniej został poświęcony osobny artykuł, zachęcamy Cię do jego przeczytania. Bóle głowy są też częste przy przeziębieniach i towarzyszą bólom zatok. Na szczęście okazuje się, że ból głowy w większości przypadków jest średnio intensywny, trwa krótko, przez co nie jest zbyt dotkliwy dla osoby go odczuwającej, a leczenie objawowe w zupełności wystarcza. Ten pozornie błahy problem, może stać się jednak bardzo dokuczliwy, zwłaszcza gdy ból głowy pojawia się często, a zwykłe leki przeciwbólowe, nie potrafią sobie z nim poradzić.

Ból głowy, jak każdy inny ból, oprócz wpływu na nasze samopoczucie fizyczne, ma wpływ na nasze całe życie, a zwłaszcza relacje interpersonalne. Przykład: kiedy boli Cię głowa możesz stać się bardziej drażliwy, co stanowi dobry grunt dla kłótni z najbliższymi. A może jesteś rodzicem i z powodu bólu głowy zdarza Ci się odmawiać dziecku czasu na zabawę lub zwyczajnie prosić, żeby zachowywało się danego dnia cicho. Ból głowy jest zatem problemem społecznym, ale nie tylko. Będąc jednym z najczęstszych powodów przebywania na zwolnieniu lekarskim, stwarza problemy w obszarze zawodowym. Przyczynia się do mniejszej wydajności w pracy i gorszej jakości wykonywania obowiązków zawodowych.

Zdaje się, że ból głowy jest epidemią naszych czasów. Stres związany z pracą, życie w biegu, brak czasu na kontakty z innymi wydają się potęgować sam ból i problemy jakie mu towarzyszą. Ból głowy nie jest jednak zjawiskiem nowym. Na przestrzeni dziejów wielu ludzi, w tym tak sławnych jak Napoleon, cierpiało z jego powodu. Jednak jesteśmy dopiero na początku drogi do zrozumienia skąd się biorą i jak leczyć bóle głowy. Mimo, iż występują powszechnie, nie powinno się ich lekceważyć. Powtarzając się z dużą częstotliwością, powodują obniżenie jakości życia i uniemożliwiają czerpanie radości z tego, co kiedyś sprawiało największą przyjemność. Dlatego też dobre zrozumienie tego, czym jest ból głowy dla osoby na niego cierpiącej, prawidłowe rozpoznanie, leczenie oraz profilaktyka są tak niezmiernie ważne.

Objawy

Objawy bólowe różnią się w zależności od tego z jakim bólem głowy mamy do czynienia. Migrena jest przeważnie pulsującym, czasami też opisywanym jako dudniący, bólem obejmującym jedną stronę głowy. Strona głowy nie zawsze musi być ta sama, może się zmieniać między atakami. Klasterowy ból głowy opisywany jest jako intensywny, występujący jednostronnie, najczęściej w okolicy oka lub policzka. Niektóre osoby z klasterowym bólem głowy relacjonują, że mają wrażenie jakby w okolicę oka wbite zostało jakieś ostre narzędzie. Natomiast napięciowy ból głowy jest określany jako tępy, jak gdyby ktoś założył bardzo ciasną opaskę uciskową na głowę. Te bóle ze względu na swój charakter nie są tylko symptomami, a raczej przewlekłymi chorobami.

Bóle głowy bywają też objawem wielu organicznych schorzeń, zwłaszcza neurologicznych, takich jak guzy mózgu czy tętniaki. Są one wtedy wtórne do choroby, co oznacza, że można uznać je za symptomy tych schorzeń. Jednak wbrew ogólnemu przekonaniu, są to rzadsze przypadki. Zazwyczaj bólom głowy towarzyszą wtedy jeszcze inne objawy.

PAMIĘTAJ! Jeśli boli Cię głowa, nie oczekuj najgorszego. Najbardziej prawdopodobnym jest, że cierpisz na napięciowy ból głowy, którego leczenie często nie wymaga nawet farmakoterapii.

Kogo dotyka ból głowy?

Częściej z powodu powtarzającego się napięciowego bólu głowy i migreny cierpią kobiety. Natomiast na klasterowy ból głowy skarżą się w większej mierze mężczyźni. Wahania hormonalne, występujące na przykład w okresie ciąży, czy jakakolwiek kuracja hormonalna (w tym antykoncepcja), mogą się przyczyniać do występowania bólów głowy. Również nie bez znaczenia jest styl życia. Napięciowy ból głowy jest często związany ze stresującym wydarzeniami życiowymi i codziennym pośpiechem, który coraz częściej nam towarzyszy. Czynnikiem spustowym wystąpienia bólu może też być nieregularne spożywanie posiłków, zwłaszcza takie, któremu często towarzyszy głód. Czasami pewne substancje (jak na przykład sery pleśniowe) mogą powodować bóle głowy. Istotne są też zwyczaje związane ze snem. Zarówno osoby śpiące za krótko, jak i te śpiące bardzo długo, wręcz za długo, skarżą się na występowanie bólów głowy.

Zdarza się, że bóle głowy współwystępują z depresją i zaburzeniami lękowymi. W takich przypadkach może się okazać, że psychoterapia pomoże rozwiązać zarówno problemy psychologiczne, jak i te związane z bólami głowy.

PAMIĘTAJ! Zaburzenia psychiczne do których należą depresja i zaburzenia lękowe nie są wyrokiem, ale chorobami i jak każde inne można je wyleczyć.

Przyczyny bólów głowy

Istnieją dwa rodzaje przyczyn bólów głowy. Te bezpośrednio odpowiedzialne za wystąpienie bólu głowy (na przykład napięcie mięśni) i te które są jedynie pośrednio za nie odpowiedzialne, czyli tak zwane czynniki spustowe takie jak nieprawidłowa dieta. Wiedza o czynnikach wyzwalających może pomóc nam zapobiegać występowaniu bólów głowy, jednak to informacja o bezpośrednich przyczynach bólu jest konieczna do jego prawidłowego leczenia.

Diagnoza

Nie istnieją żadne metody, które mogłyby w stu procentach potwierdzić diagnozę bólu głowy. Jeśli wybierasz się do lekarza ponieważ boli Cię głowa, dobrze abyś wiedział, jak często to się zdarza. W takim celu możesz stworzyć dla siebie coś w rodzaju „dzienniczka bólu głowy”. Zapisuj w nim przez okres co najmniej miesiąca przypadki wystąpienia bólu wraz z informacjami o których piszemy poniżej.

Powinieneś potrafić powiedzieć, od kiedy boli Cię głowa lub czy było jakieś wydarzenie (na przykład uczestniczyłeś w wypadku samochodowym), po którym głowa zaczęła Cię boleć, bolała Cię częściej lub intensywniej. Przydatną dla lekarza informacją będzie dokładna lokalizacja bólu głowy. Część z nich obejmuje jedynie jedną stronę głowy, a niektóre, jak napięciowy ból głowy powodują, że ból obejmuje niemalże całą jej powierzchnię. Lekarz podczas diagnozy bólu głowy może (a nawet powinien!) Cię poprosić, abyś określił charakter bólu i jego intensywność. Ból głowy może przebiegać bardzo różnie, czasami bywa tępy, innym razem pulsujący, u niektórych nasila się przy pochylaniu. Wszystkie te informacje są bardzo ważne dla lekarza. Diagnozy intensywności bólu głowy dokonuje się najczęściej za pomocą dziesięciostopniowej skali. O tym, jak dokonuje się oceny intensywności bólu za pomocą tych skal, możesz przeczytać w osobnym artykule.

PAMIĘTAJ! Wszystkie przedstawione rodzaje informacji dotyczące bólu głowy bywają niezbędne do dokonania prawidłowej diagnozy.

W trakcie badania lekarz może Cię poprosić o wykonywanie ćwiczeń sprawdzających Twoją równowagę i koordynację ruchową. Ma to na celu wykluczenie występowania nieprawidłowości neurologicznych i jest standardową procedurą. W celu dokonania diagnozy lekarz może zlecić jedno z badań, takich jak badanie krwi, punkcja lędźwiowa, zdjęcie rentgenowskie, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny głowy czy badanie ultrasonografem. Badania zlecane przez lekarzy nie zawsze wskazują na nieprawidłowości, które mogłyby być przyczyną bólu głowy. Dlatego bardzo ważna w diagnostyce przewlekłego bólu jest historia choroby i to głównie na niej będzie opierała się diagnoza Twojego przypadku. Twoim zadaniem jest jak najrzetelniej przedstawić ją lekarzowi.

PAMIĘTAJ! Ból głowy zazwyczaj nie jest spowodowany poważnymi schorzeniami takimi jak guzy mózgu, jednak lekarz będzie mógł chcieć na początku wykluczyć te organiczne przyczyny bólu.

Najczęściej diagnozowanym bólem głowy jest migrena. Prawdopodobnie dzieje się tak dlatego, że ze wszystkich bólów głowy najpoważniej upośledza codzienne funkcjonowanie i skłania osoby na nią cierpiące do zgłoszenia się do lekarza.

Leczenie

Skuteczny lek to taki, który przynosi ulgę niemalże za każdym razem, a czas od jego zażycia do ustąpienia dolegliwości jest możliwie najkrótszy. Taki lek pomoże Ci dobrać lekarz. Unikaj zażywania leków przeciwbólowych bez konsultacji z nim, zwłaszcza w dużych ilościach i przez długi okres czasu. Po pierwsze taka „kuracja” może być wyniszczająca dla Twojego żołądka i wątroby, a po drugie nadużywanie leków przeciwbólowych może stać się przyczyną występowania bólów głowy, tworząc tym samym błędne koło bólowe.

Spróbuj przede wszystkim poznać siebie i swoje ciało. Zwracaj uwagę na to, kiedy pojawia się ból głowy i czy zdarza się, że jest wywoływany przez jakieś specyficzne czynniki. Staraj się jeść regularnie, wysypiać i aktywnie spędzać czas. Unikaj używek, zwłaszcza papierosów. Alkohol spożywaj tylko w umiarkowanych ilościach, o ile nie zauważyłeś, że przyczynia się do występowania bólu głowy.

PAMIĘTAJ! Aby wiedzieć, jakich substancji unikać, sam musisz obserwować, jak Twój organizm na nie reaguje.

Skuteczną prewencją bólów głowy może okazać się zmiana stylu życia. Być może Twoje nawyki żywieniowe lub te związane ze snem przyczyniają się do występowania tych bólów. Powinieneś nie tylko spożywać regularne posiłki i wysypiać się, ale ponadto być cały czas aktywnym. Ćwiczenia fizyczne mogą zapobiegać występowaniu bólów głowy, zwłaszcza tych napięciowych. W tym przypadku skuteczna może się też okazać relaksacja. Zachęcamy Cię do zapoznania się z jej technikami, o których możesz przeczytać na naszej stronie.