Przewodnik skutecznej komunikacji z lekarzem

Dlaczego odpowiednia komunikacja z lekarzem jest ważna?

Proces leczenia także zespołów bólowych wiąże się z koniecznością stałego kontaktu z pracownikami służby zdrowia, najczęściej z lekarzem. Jakość komunikacji lekarz-pacjent ma bardzo duże znaczenie dla procesu zdrowienia. To jak skutecznie przebiega wymiana informacji wpływa zarówno na trafność diagnozy jak i doboru metod leczenia. Do niedawna w medycynie temat komunikacji był marginalizowany, ponieważ pacjenta traktowano jako przypadek medyczny, chorujące ciało. Dziś coraz bardziej powszechne staje się całościowe podejście do pacjenta, czyli traktowanie go jako osoby, której pewne części ciała chorują, co powoduje dysfunkcje w różnych obszarach funkcjonowania człowieka i wywołuje pewne stany emocjonalne. Stąd też, coraz częściej w proces leczenia pacjenta angażuje się psychologa, który pełni rolę mediatora między lekarzem i pacjentem oraz eksperta w sprawie komunikacji.

Lekarz ma określony z góry czas, który może poświęcić danemu pacjentowi, dla każdego taki sam. W tym czasie poza wykonaniem badania, musi jeszcze wypełnić obszerną dokumentację. Staje więc przed trudnym zadaniem – wybrać dobro pracodawcy czy dobro pacjenta. Nie zawsze poświęcenie jednemu pacjentowi większej ilości czasu oznacza działanie w imię dobra pacjenta, ponieważ lekarz będzie musiał zaoszczędzić ten czas na innym chorym. Stąd też lekarzom często brakuje czasu, aby wysłuchać pacjenta. W związku z tym bywa tak, że sami musimy postarać się o to, aby w ciągu krótkiej chwili przekazać lekarzowi informacje, mogące być istotne z perspektywy diagnozowania i planowania przebiegu leczenia.

Czasami zdarza się, że wchodzimy do gabinetu i zapominamy co chcieliśmy powiedzieć, o co zapytać, język nam się plącze, nie rozumiemy, co mówi do nas lekarz. To wszystko tylko potęguje stres. Rozbieramy się przed lekarzem i czujemy, że obnażamy się przed kimś, kto jest nam bardzo daleki. Wychodzimy z gabinetu i jesteśmy niezadowoleni z wizyty, mamy poczucie, że niepotrzebnie w ogóle tam przyszliśmy. Jak zatem temu zapobiec? Przede wszystkim musimy nauczyć się rozmawiać z lekarzem. Ten krótki przewodnik komunikacji powstał po to, abyś przed wizytą przygotował się do tej rozmowy jak najlepiej.

Wymiana informacji, czyli jak mówić by nas słuchano

Wymiana informacji jest najważniejszym elementem komunikacji z lekarzem. Z jednej strony to na nas ciąży obowiązek odpowiedniego przekazania informacji o naszych dolegliwościach, a z drugiej strony lekarz powinien nam wytłumaczyć jak będzie przebiegał proces leczenia i jaka będzie w nim nasza rola. Poniżej znajdziesz kilka rad, które mogą ułatwić Ci komunikację z lekarzem.

• Jeśli lekarz będzie mówił używając niezrozumiałego dla Ciebie języka (na przykład będzie posługiwał się żargonem medycznym) zwyczajnie poproś go o to, żeby wytłumaczył Ci, co oznaczają terminy, o których wspomina. Staraj się zachowań spokój i nie pokazuj po sobie zdenerwowania. Być może lekarz zapomniał, że rozmawia z pacjentem a nie innym lekarzem i wystarczy mu o tym przypomnieć.
• Czasami mechanizm choroby może być bardzo skomplikowany, jeśli nie jesteś przekonany, jak to się dzieje, że chorujesz. Możesz zaproponować lekarzowi, aby wyjaśnił Ci za pomocą metafory, odnosząc się do przykładów z życia np. serce jako pompa.
• Mów lekarzowi o tym, jak rozumiesz jego słowa, przedstawiaj „swoją wersję choroby”. Jeśli zrozumiałeś coś nie tak, jak powinieneś, lekarz szybko zorientuje się i skoryguje Twoje błędy.

PAMIĘTAJ! Masz prawo nie rozumieć, jak funkcjonuje ciało człowieka i masz prawo do informacji o tym, co złego dzieje się w Twoim organizmie.

• Pytaj, pytaj i jeszcze raz pytaj. W gabinecie lekarskim sprawdza się powiedzenie: nie ma głupich pytań, są tylko głupie odpowiedzi 😉
• Poproś lekarza, żeby zapisał Ci rzeczy, których nie potrafisz napisać ze słuchu np. nazwy leków czy gabinety rehabilitacji, które Ci poleca. Resztę rzeczy, które trudno Ci będzie zapamiętać zapisuj sam w swoim notesie. Im więcej, tym lepiej, masz gwarancję, że nie zapomnisz o niczym ważnym.
• Unikaj postawy roszczeniowej. Nikt nie lubi współpracować z awanturnikami. Wizyta u lekarza jest sama w sobie trudną i kłopotliwą sytuacją, gdy dojdzie do tego stanie w kolejce i jakaś osoba która, weszła do gabinetu bez kolejki, to Twoja cierpliwość może się skończyć. Pamiętaj jednak, że niektóre rzeczy, które tak bardzo psują Ci nastrój, nie są winą lekarza. To nie on decyduje o tym, co Ci się należy a co nie i jak długie są kolejki do specjalistów, dlatego nie obarczaj go swoją frustracją.
• Nie przychodź do lekarza z gotową diagnozą i nie podważaj jego zdania. Jeśli masz poważne podejrzenie, że może się mylić, spróbuj go delikatnie o to podpytać, ewentualnie skonsultuj diagnozę z innym lekarzem. Nie osądzaj jednak nigdy lekarza, zanim przepisane leczenie będzie nieskuteczne i pamiętaj, że nawet taka sytuacja nie musi być dowodem na popełnienie błędu.
• Co jeszcze ważniejsze… nie daj sobie wmówić, że nie może Cię aż tak boleć! Lekarz nie powinien poddawać w wątpliwość Twoich dolegliwości bólowych, jednak jeśli tak zrobi nie rezygnuj się z tego, co powiedziałeś pierwotnie. Bądź pewny siebie, ale nie agresywny. To Ty najlepiej znasz swój ból i lekarz musi zaufać, że jest właśnie tak jak mówisz. Jeśli nie będziecie wierzyć sobie nawzajem, wasza relacja dla żadnej ze stron nie będzie satysfakcjonująca.
• Nie okłamuj lekarza, nigdy przenigdy, nawet jeśli nie wypełniałeś jego zaleceń (a może zwłaszcza wtedy). Lekarz musi znać całą prawdę, inaczej może Ci nie tylko nie pomóc, ale nawet zaszkodzić.
• Nie ukrywaj swoich dolegliwości, nawet jeśli są dla Ciebie bardzo wstydliwe. Wstyd jest zrozumiały, ale Twoje zdrowie jest znacznie ważniejsze. Lekarz może dokonać złej diagnozy i podjąć nieskuteczne, a nawet szkodliwe leczenie, nie znając wszystkich Twoich objawów.
• Bądź precyzyjny w określaniu swoich dolegliwości i naucz się o nich rozmawiać. Możesz przeprowadzić próbną rozmowę z kimś bliskim, z kim możesz swobodnie porozmawiać. Pamiętaj, że rozmowa z lekarzem zawsze będzie odrobinę trudniejsza, dlatego warto ją przećwiczyć
• Jeśli w trakcie badania lekarz nie komentuje rzeczy, które robi, poproś go o to. Dobrze wiedzieć, dlaczego dotyka Cię tam, a nie gdzie indziej i czy będzie musiał zbadać jeszcze inne miejsce na Twoim ciele.

Lekarz może zaproponować Ci wizytę u psychologa bądź psychoterapeuty jako wspomaganie leczenia bólu. Psychologowie dysponują wiedzą na temat niefarmakologicznych metod leczenia bólu. Poza psychoterapią należą do nich relaksacja czy biofeedback, o których możesz przeczytać na naszej stronie. Terapia psychologiczna jest bardzo przydatna w leczeniu bólu. Proponując Ci takie rozwiązanie lekarz nie sugeruje Ci, że Twój ból czy choroba nie istnieją, czy zostały przez Ciebie wymyślone. Zwyczajnie chce Ci pomóc. Już dawno minęły czasy, kiedy psycholog zajmował się jedynie problemami osób z zaburzeniami psychicznymi.

Komunikacja lekarz-pacjent przebiega znacznie lepiej, kiedy prowadzona jest w relacji partnerskiej. Dawniej popularny był model paternalistyczny, gdzie lekarz był autorytetem podejmującym wszystkie decyzje w sprawie zdrowia pacjenta, natomiast pacjent odgrywał niejako rolę dziecka, biernie przyjmującego wszystkie decyzję. Pacjent powinien mieć jednak prawo głosu i decydowania o własnym ciele, w tym o sposobie jego leczenia. Lekarz może prosić Cię o podjęcie pewnych decyzji i Ty sam możesz się tego domagać, pamiętając, że to jednak on jest ekspertem w dziedzinie zdrowia.

Poza rozmową – przygotowanie ciała

W gabinecie lekarskim poza komunikacją werbalną, bardzo ważna jest komunikacja niewerbalna. Nie dość, że większość informacji dochodzi do nas z komunikacji pozawerbalnej to jeszcze w relacji lekarz-pacjent dochodzi do kontaktu fizycznego dwóch obcych osób. Lekarz będzie chciał Cię osłuchać, sprawdzić, jak miejsce lokalizacji bólu działa na dotyk. Ważne abyś swoją postawą i przygotowaniem mówił „Jestem schludny, czysty, zadbany i można mnie zbadać”. Okażesz mu w ten sposób szacunek i pokażesz, że też jesteś osobą, której można zaufać.

Bliski kontakt

Jak już wspominaliśmy w komunikacji lekarz pacjent dochodzi do bardzo bliskiego kontaktu z obcą osobą. Nie ma drugiego takiego miejsca, gdzie rozbieramy się i dajemy dotykać znając kogoś zaledwie kilka minut. Taka sytuacja może być bardzo krępująca dla obu stron. Dlatego warto zawsze pamiętać o kilku podstawowych rzeczach:

• Lekarza obowiązuje dyskrecja i tajemnica lekarska. Stąd też zapewniamy Cię, że sytuacja, która jest niewygodna i wstydliwa dla Ciebie, na zawsze pozostaje tylko między Tobą a lekarzem.
• Rozbierasz się przed lekarzem tylko w celach diagnostycznych.
• Lekarz nie ocenia Cię w innych kategoriach, poza tymi, które mogą mieć związek z Twoimi dolegliwościami.

Pracownicy służby zdrowia są takimi samymi ludźmi jak my wszyscy. Jedni są bardziej empatyczni, inni mniej. Nikt nie sprawdza ich predyspozycji do zawodu. Jeśli lekarz podczas wizyty powie coś nieodpowiedniego, nie obrażaj się na całą grupę zawodową. Bądź wyrozumiały. Każdy przecież może mieć gorszy dzień. Jeśli do tej pory byłeś zadowolony z opieki lekarskiej prowadzonej przez Twojego lekarza, nie rezygnuj z niej z powodu jednorazowego niepoprawnego zachowania lekarza. Jeśli zrobi coś, czego nie akceptujesz, powiedz mu o tym. Gdyby takie zachowania zdarzały się częściej, po prostu zmień lekarza. Najważniejsze, abyś ufał osobie, która ma Cię leczyć. Wizyta w gabinecie lekarskim powinna przebiegać w atmosferze bezpieczeństwa i wzajemnego szacunku.

Jeśli lekarz zachowa się w sposób niedopuszczalny, łamiąc Twoje prawa i Kodeks Etyki Lekarskiej, możesz złożyć na niego oficjalną skargę. Wierzymy jednak, że taka sytuacja nigdy nie będzie miała miejsca. Takie rozwiązanie nie jest elementem tak zwanej „dobrej komunikacji”, ale czasami zostaje jedynym skutecznym rozwiązaniem. Skargę możesz złożyć w następujących miejscach:

• dyrektor lub kierownik placówki (szpitala/przychodni),
• Rzecznik Praw Pacjenta – możesz skontaktować się z bezpłatną infolinią Rzecznika Praw Pacjenta (czynna od poniedziałku do piątku w godz. 9.00 – 21.00 pod numerem 800-190-590), a także bezpośrednio lub listownie (Biuro Rzecznika Praw Pacjenta, ul. Młynarska 46, 01-171 Warszawa),
• Rzecznik Okręgowej Izby Lekarskiej,
• Narodowy Fundusz Zdrowia.

Mamy nadzieję, że nasze rady pomogą Ci w komunikacji z Twoim lekarzem. Życzymy Ci udanych i satysfakcjonujących rozmów, które przyspieszą proces diagnozy i leczenia.