Ból fizyczny kojarzy nam się zwykle z chorobami, które pojawiają się niezależnie od naszej woli i na które nie mamy wpływu. Zdarza się jednak również, że człowiek wywołuje w swoim organizmie spustoszenie poprzez zachowania nałogowe, czyli nadmierne przyjmowanie i nadużywanie szkodliwych substancji, takich jak nikotyna lub alkohol. Wczesna interwencja, przeprowadzona jeszcze w czasie ich nadużywania, może pozwolić na uchronienie osoby przed popadnięciem w nałóg. Dlatego też warto wiedzieć, czym objawia się podobna patologiczna potrzeba zażywania toksycznych środków, jakie mogą być skutki i jak sobie z nią radzić.
Do najczęściej nadużywanych środków należą substancje psychoaktywne, które – oddziałując na mózg i układ nerwowy – zmieniają funkcjonowanie naszej psychiki. Choć jedne z nich są nielegalne (jak np. amfetamina i heroina), a inne (jak np. alkohol i nikotyna) powszechnie dostępne – nie znaczy to, że te drugie nie mogą być bardzo groźne. Poniżej omówimy te używki, których spożywanie jest najpowszechniejsze – alkohol, nikotyna, kofeina oraz środki uspokajające i nasenne.
Alkohol
Problem alkoholowy dotyka wielu ludzi; niezależnie od wieku, płci, wykształcenia czy statusu materialnego. Okazjonalne spożywanie go w niewielkich ilościach nie jest uznawane za nic niewłaściwego. Niestety u wielu osób w związku z częstym piciem alkoholu pojawia się coraz większa tolerancja – aby wprowadzić się w ten sam stan potrzebują coraz większych ilości substancji, a stąd już prosta droga do uzależnienia.
Alkoholizm jest obecnie jedną z najczęstszych przyczyn śmierci. Skraca on życie człowieka przeciętnie o kilka lat. Powoduje nie tylko rozległe, negatywne zmiany w układzie pokarmowym, ale także wiąże się z uszkodzeniem tkanki mózgowej.
Niezwykła popularność alkoholu wynika z tego, iż stymuluje on obszary mózgu odpowiadające za uczucie przyjemności, obniża umiejętność kontrolowania się, ale też osłabia odczuwanie zimna czy bólu. Z tych powodów wydaje się on antidotum na wiele problemów, od nieśmiałości zaczynając, kończąc na bólu wynikającym z dolegliwości zdrowotnych. Oczywiście rozwiązanie to jest tylko tymczasowe.
Pamiętaj! To powinny być dla sygnały ostrzegawcze!
- Z każdym miesiącem pijesz coraz więcej alkoholu.
- Spożywasz alkohol rano, aby złagodzić skutki picia poprzedniego dnia.
- Masz luki w pamięci wywołane alkoholem (nie jesteś w stanie przypomnieć sobie wydarzeń z okresu picia).
- Zaczynasz gromadzić alkohol.
- Twoje zachowanie podczas picia wywołuje u Ciebie poczucie winy i wstyd, gdy wytrzeźwiejesz.
- Odczuwasz przemożną potrzebę napicia się.
- Z powodu picia zaniedbujesz inne zajęcia.
Oto jak długotrwałe spożywanie alkoholu wpływa na nasz organizm:
- Stłuszczenie wątroby, przeradzające się z czasem w marskość. Choć początkowo objawy nie są widoczne, choroba ta jest niezwykle groźna. Prowadzi do zmęczenia, utraty apetytu, silnych bólów brzucha i problemów trawiennych, co z kolei skutkuje utratą masy ciała. Gdy marskość jest nieleczona, prowadzić może do całkowitej dysfunkcji wątroby.
- Uszkodzenie struktury żołądka, które może przeobrazić się w ostry nieżyt.
- U osób nadużywających alkohol zwiększone jest ryzyko powstawania wielu nowotworów, w szczególności raka krtani, przełyku oraz jamy ustnej.
- Długotrwałe spożywanie alkoholu osłabia u osób pijących system odpornościowy, co czyni je bardziej podatnymi na infekcje i wirusy.
Jak się leczyć?
Wychodzenie z nałogu jest bardzo utrudnione, głównie w związku z tzw. zespołem abstynencyjnym – czyli nieprzyjemnymi doznaniami natury psychicznej i fizycznej, które występują po odstawieniu alkoholu. Próba zerwania z alkoholizmem początkowo skutkować może przyspieszonym biciem serca, napadami drgawek abstynencyjnych, majaczeniem alkoholowym, mdłościami i pojawianiem się tików. Dodatkowo współwystępują także zmiany psychiczne – zaburzenia snu, ogólnie poczucie nerwowości i rozdrażnienia, a nawet stany lękowe. Objawy te ustępują częściowo po ponownym wprowadzeniu do organizmu uzależniającej substancji, jednak należy pamiętać, że to tylko tymczasowe rozwiązanie, które nie prowadzi do zwalczenia choroby.
Pierwszym krokiem w leczeniu jest przyznanie się przed samym sobą i przed innymi do alkoholizmu i zrozumienie, że jest on chorobą. Osoby uzależnione mogą korzystać zarówno z profesjonalnej pomocy udzielanej przez ośrodki terapii uzależnień, jak i dołączyć do samopomocowych grup zrzeszających alkoholików. Te drugie pomagają osobom borykającym się z problemem alkoholowym poprzez udzielanie wsparcia i możliwości dzielenia doświadczeń z innymi osobami próbującymi żyć w trzeźwości. Niekiedy do procesu leczenia włączane są także środki farmakologiczne, takie jak np. akamprozat zawarty w preparacie Campral, który pomaga osobom uzależnionym opanować negatywne objawy zespołu abstynencyjnego.
Nikotyna
Uzależnienie od nikotyny często jest bagatelizowane w związku z tym, że nie wywołuje ono takich skutków społecznych jak nadużywanie alkoholu (np. zaniedbywanie rodziny, agresja, utrata pracy itp.). Nie oznacza to jednak, że nikotyna nie jest dla naszego zdrowia bardzo groźna.
O uzależnieniu możesz mówić jeżeli:
- Używasz nikotyny codziennie przez przynajmniej kilka tygodni.
- W wypadku jej odstawienia borykasz się z objawami zespołu abstynencyjnego, takimi jak silny głód papierosowy, niepokój, zwiększony apetyt, irytacja i złość.
Podobnie jak w przypadku alkoholu, „lekarstwem” na wymienione nieprzyjemne objawy jest natychmiastowe sięgnięcie po papierosa, które – choć chwilowo przynosi ulgę – sprawia, że coraz bardziej popadamy w szkodliwy nałóg.
Skutki palenia papierosów są bardzo rozległe i obejmują m.in.:
- Choroby układu oddechowego. Długotrwałe uzależnienie od papierosów powoduje uszkodzenie pęcherzyków płucnych, co skutkuje rozedmą. Duszności i uporczywy kaszel połączony z plwocinami mogą zaś być oznakami POChP – przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, która wciąż pozostaje jedną z najczęstszych przyczyn zgonów na świecie.
- Zaburzenie działania układu sercowo-naczyniowego. Palenie skutkuje przyspieszeniem czynności serca oraz wzrostem ciśnienia tętniczego krwi. Tym samym zwiększa prawdopodobieństwo rozwoju miażdżycy oraz zawału serca.
- Choroby nowotworowe. Wielokrotnie udowodniono związek palenia papierosów z podwyższonym ryzykiem rozwoju wielu chorób nowotworowych, a w szczególności raka płuc, przełyku, krtani, żołądka oraz trzustki.
- Obniżenie potencji. Mężczyźni palący papierosy znacznie częściej niż abstynenci borykają się z problemem zaburzenia potencji – zwężanie się tętnic spowodowane nikotyną wywołuje u nich kłopoty z erekcją.
Oprócz zwiększonego ryzyka zapadnięcia na wiele chorób, palenie zaburza również nasz obraz estetyczny: powoduje szybsze starzenie się skóry, żółknięcie zębów i paznokci oraz powstawanie nieprzyjemnego oddechu.
Co ważne, palenie papierosów może mieć także zły wpływ na najbliższe otoczenie osoby uzależnionej. Wielu nałogowców na pewnym etapie nie jest w stanie ograniczyć palenia nawet przy dzieciach, które stają się przez to biernymi palaczami i narażone są na wiele skutków ubocznych wdychania dymu papierosowego.
Pamiętaj! Paląc szkodzisz nie tylko sobie, ale także swoim najbliższym!
Leczenie
Obecnie na rynku dostępnych jest wiele produktów, które w bardziej bezpieczny sposób dostarczają organizmowi nikotynę – są to np. gumy do żucia, cukierki lub plastry. Choć mogą one być pomocne, często okazują się niewystarczające. Dlatego też jeśli czujesz, że nie radzisz sobie ze swoim uzależnieniem, nie wahaj się przed zwróceniem się z prośbą o pomoc do specjalistów. Opracowane są profesjonalne psychologiczne programy leczenia uzależnień i programy odwykowe, cieszące się udowodnioną naukowo skutecznością. Możesz także zgłosić się do konsultanta korzystając ze specjalnej, darmowej infolinii dla osób uzależnionych „Zawsze Bez Nikotyny” pod numerem 0 800 300 600.
Kofeina
Kofeina jest jednym ze środków psychoaktywnych z grupy stymulantów, czyli substancji działających pobudzająco. Występuje ona w kawie, ale także w napojach energetycznych oraz popularnych napojach gazowanych (jak np. Coca-Cola).
Jako że kofeina ma charakter uzależniający, po jej odstawieniu obserwować możemy pewne skutki uboczne, jak np. odczucie zmęczenia, brak koncentracji czy bóle głowy. Dlatego też po rozwinięciu tolerancji na kofeinę ciężko z niej zrezygnować – wiele osób twierdzi nawet, że niedostarczenie sobie codziennej dawki uniemożliwia im normalne funkcjonowanie.
Kofeina nie ma tak negatywnego wpływu na organizm i społeczne funkcjonowanie ludzi jak inne używki. Powinna być ona jednak spożywana w ograniczonych ilościach przez pewne grupy osób, np. chorych na cukrzycę, kobiety w ciąży czy osoby posiadające problemy ze snem.
Leki uspokajające i nasenne
Bezpośrednio po zażyciu leków uspokajających i nasennych czujemy odprężenie, zanik napięcia oraz ogólnie uspokojenie. Choć tymczasowo przynoszą one ulgę i są pomocne przy wielu dolegliwościach psychicznych, niektóre z nich mogą okazać się bardzo niebezpieczne ze względu na swoje właściwości uzależniające. Szczególnie groźne jest zaś to, że przy zwiększającej się tolerancji wobec środków uspokajających, nie zmienia się dawka, która jest dla organizmu niebezpieczna. Oznacza to, że nawet jeśli lek przyjmowany jest długo i nie powoduje już pozytywnych, oczekiwanych skutków, to zażycie jego większej ilości tak samo jak na początku skończyć może się przedawkowaniem. Z tego też powodu osoby zażywające duże ilości tych środków mogą, nawet nieświadomie, doprowadzić do poważnego zatrucia organizmu, a w skrajnych przypadkach – zgonu.
Kolejnym problemem związanym ze środkami uspokajającymi i nasennymi (szczególnie zawierającymi barbiturany) jest fakt, iż objawy odstawienne w przypadku zaprzestania nadużywania są silniejsze niż przy innych używkach. Po zrezygnowaniu z ich przyjmowania osoba uzależniona odczuwa silny lęk, niepokój, obniżenie nastroju, a także przyspieszone bicie serca oraz drżenie rąk. Jeżeli kiedykolwiek miewasz podobne objawy, bezzwłocznie skonsultuj się z lekarzem i zastanów wspólnie z nim nad zmianą przyjmowanych lekarstw.
Leczenie
Ze względu na silne skutki uboczne wynikające z odstawienia, początkowo w procesie leczenia konieczne bywa dalsze zażywanie substancji uzależniającej, ale w mniejszych ilościach. Należy jednak pamiętać, że w przypadku zaburzeń psychicznych (jak np. lęki i depresja), farmakoterapia powinna być jedynie uzupełnieniem wobec profesjonalnej terapii. Jeżeli smutek i lęk obniżają jakość Twojego życia, w pierwszej kolejności poszukaj pomocy u psychologa lub psychiatry i nie próbuj dobierać leków na własną rękę.
Pamiętaj! Używki spożywane często i w dużych ilościach są bardzo niebezpieczne zarówno dla naszego ciała, jak i psychiki. Im częściej je przyjmujemy, tym trudniej je odstawić, ze względu na pojawianie się tzw. zespołu abstynencyjnego. Jeżeli zauważysz u siebie lub najbliższych osób niepokojące objawy, mogące świadczyć o uzależnieniu, nie czekaj – zgłoś się po pomoc do lekarza, póki nie jest za późno!