Leki przeciwbólowe, których ciągłym ulepszaniem zajmują się naukowcy, dają ulgę w walce z wieloma dolegliwościami. Niektóre możemy kupić w aptece bez recepty, inne nabyć można wyłącznie za akceptacją lekarza. Często dobranie odpowiedniego środka może zająć lekarzowi wiele czasu – ważne jest, aby znaleźć ten, który pomaga pacjentowi w największym stopniu i wywołuje jak najmniej skutków ubocznych oraz ustalić najmniejszą jego dawkę, która przynosi ulgę pacjentowi.
Farmakologia bólu to nie tylko tabletki i pigułki, choć są one najpowszechniej stosowanym środkiem w walce z bólem. Leki przeciwbólowe zalecone Ci przez lekarza mogą mieć jednak także inne formy, np.:
- tabletki musujące, rozpuszczane w wodzie;
- proszki do tworzenia zawiesiny, ułatwiające zażycie przez łatwiejsze połykanie i smak;
- syropy, polecane zwłaszcza dzieciom;
- czopki;
- maści i żele;
- plastry zawierające środek przeciwbólowy;
- podanie leku poprzez iniekcję.
Paracetamol i leki z grupy NLPZ
Niektóre leki przeciwbólowe możemy nabyć sami w aptece, jak np. wiele środków z grupy NLPZ (niesterydowych leków przeciwzapalnych), których celem jest łagodzenie stanów zapalnych w organizmie. Swoją popularność zawdzięczają one właściwościom przeciwbólowym i przeciwgorączkowym. Do grupy tej należą m.in. aspiryna, ibuprofen oraz flurbiprofen.
Lekiem uśmierzającym ból i obniżającym gorączkę jest również paracetamol, występujący w wielu popularnych, dostępnych na rynku środkach, takich jak Panadol, Gripex czy APAP. Choć środek ten jest stosunkowo niegroźny, jego długotrwałe zażywanie może mieć negatywny wpływ na funkcjonowanie naszej wątroby, podobnie jak łączenie zażywania paracetamolu z piciem alkoholu. Więcej informacji o środkach przeciwbólowych dostępnych bez recepty znaleźć możesz tu (Leki bez recepty).
Leki opioidowe
Istnieje jednak także grupa leków, które w większości dostępne są jedynie z receptą lekarską. Są to leki z grupy opioidów, do której należą m.in. kodeina i morfina. Są one zwykle stosowane w sytuacjach, w których inne leki przeciwbólowe są niewystarczające – np. w przypadku nowotworów, ciężkich urazów powstałych w wyniku wypadku, bólu pooperacyjnego itp. W Polsce leki z tej grupy są kontrowersyjną kwestią – niektórzy lekarze nie są chętni, aby je przepisywać, ze względu na obawy przed uzależnieniem się od nich chorych. W ostatnich latach jednak coraz częściej pojawiają się głosy, iż ból polskich pacjentów jest uśmierzany w niewystarczającym stopniu, a przedstawiciele nauk medycznych zachęcają lekarzy do częstszego przepisywania leków opioidowych. (Więcej informacji na ten temat znajdziesz tu: Opioidowe leki przeciwbólowe)
Główną właściwością opioidów jest działanie przeciwbólowe. Zażywaniu ich mogą jednak towarzyszyć także pewne skutki uboczne, jak np. zaburzenie perystaltyki jelit i powstawanie zaparć, senność, apatia oraz problemy ze skupieniem uwagi. Zażywanie niewielkich dawek wyłącznie w celu uśmierzenia bólu, nie niesie za sobą ryzyka uzależnienia. Powstaje ono wtedy, gdy dawka leku jest zwiększana bez kontroli specjalisty lub gdy jest on zażywany w celach pozamedycznych. Przyjmowaniu większych dawek leków sprzyja zaś rozwijanie się tolerancji na lek przy długotrwałym jego stosowaniu; tolerancja pojawia się, gdy w celu osiągnięcia tego samego efektu potrzeba coraz większych dawek leku.
Pamiętaj! Nigdy, o ile nie polecił Ci tego lekarz, nie zmieniaj samodzielnie zażywanych dawek leków opioidowych. Zgłaszaj także zmiany w odczuwaniu bólu – jeżeli ustępuje on niezależnie od przyjmowania środków przeciwbólowych, możliwe, że lekarz zaproponuje Ci inny preparat.
Do grupy leków opioidowych należą m.in. środki zwierające morfinę. Są one podawane pacjentom w formie tabletek lub poprzez iniekcję. Przykładem leku z tej grupy jest Doltart, zawierający siarczan morfiny, sprzedawany w formie tabletek powlekanych. Jego stosowanie wskazane jest w przypadku silnego i przewlekłego bólu.
Do grupy substancji opioidowych zalicza się również kodeinę, która ma słabsze niż morfina działanie przeciwbólowe. Przykładowym lekiem zawierającym tę substancję jest Efferalgan Codeine, dostępny na receptę w postaci tabletek musujących. Wskazaniem w jego stosowaniu jest cierpienie z powodu bólu o średnim lub dużym nasileniu, który nie ustępuje w przypadku zażywania słabszych środków przeciwbólowych.
Leki wspomagające – koanelgetyki
Ból można niwelować także dzięki działaniu środków, które nie zaliczają się do leków przeciwbólowych. Do tej grupy należą m.in. kortykosteroidy, leki przeciwdrgawkowe czy leki przeciwdepresyjne
- Kortykosteroidy
Kortykosteroidy jako leki znajdują zastosowanie w formie środków przeciwzapalnych; są one używane m.in. w przypadku stanów zapalnych skóry czy w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów. Powodowane nimi zmniejszanie obrzęku stanowić może dla chorych ulgę w bólu. - Leki przeciwpadaczkowe
Leki przeciwpadaczkowe mają zastosowanie w leczeniu bólów neuropatycznych – wynikających z dysfunkcji albo uszkodzenia naszego układu nerwowego. Badania potwierdziły, iż pacjenci skarżący się na podobne bóle, którym podawano leki przeciwpadaczkowe, odnotowywali zmniejszenie bolesnych dolegliwości, a także redukcję problemów ze snem oraz ogólną poprawę jakości życia. - Leki przeciwdepresyjne
Skuteczność w leczeniu bólu uzyskać można także po zastosowaniu wobec pacjentów borykających się z bólem leków przeciwdepresyjnych. Podawanie amitryptyliny chorym z bolesnymi dolegliwościami powoduje nie tylko ich zmniejszenie, ale także poprawę ich funkcjonowania w różnych innych obszarach – np. zmniejszenie uczucia zmęczenia oraz wydłużenie czasu snu i poprawę jego jakości. - Benzodiazepiny
Benzodiazepiny mogą okazać się pomocne w leczeniu chorób, w których pacjenci cierpią z powodu nadmiernego napięcia mięśniowego oraz bólu mięśni. W tego typu dolegliwościach pomocne mogą być także leki rozluźniające napięcie mięśni szkieletowych, np. baklofen, dostępny w lekach takich jak Baclofen czy Lioresal.
Pamiętaj! Eksperymentowanie z lekami może mieć bardzo niebezpieczne konsekwencje. Dobranie odpowiedniego dla Ciebie leku może trwać tygodnie, powinno jednak odbywać się pod ścisłą kontrolą lekarza. Ważne jest także, abyś monitorował zmiany w swoim organizmie i na bieżąco informował o nich specjalistę – od tego, jaka jest Twoja reakcja na zalecane Ci środki zależy zaplanowanie i prowadzenie dalszego ciągu farmakoterapii.